Ο Αυτισμός είναι μια σύνθετη νευροβιολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ελλείμματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στην επικοινωνία και από περιορισμένα επαναληπτικά πρότυπα συμπεριφοράς. Αποτελεί μέρος μιας ομάδας διαταραχών γνωστή ως Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος.
Ο Kanner, (1943) μελετώντας μια ομάδα παιδιών, δημοσίευσε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
– Δυσκολία Ανάπτυξη σχέσεων με τους άλλους
– Σημαντικές δυσκολίες στο λόγο
– Υπερβολική μοναχικότητα, που έμοιαζε σαν ένα παιδί στον δικό του κόσμο
– Σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ καλή ικανότητα αποστήθισης
– Επαναληπτική συμπεριφορά όπως κούνημα μπρός-πίσω
– Έλλειψη φαντασίας, περιορισμένες αυθόρμητες συμπεριφορές όπως παιχνίδι
– Φυσιολογική φυσική εμφάνιση
– Ψυχαναγκαστική επιθυμία για επανάληψη και σταθερότητα
Η έλλειψη σταθερότητας αποτελεί έναν από τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν το παιδί και να το οδηγήσουν σε μία έκρηξη οργής. Για παράδειγμα, πολλοί θόρυβοι, πλήθη, απώλεια του προσωπικού χώρου, πολλά φώτα, πολύ ζέστη, κούραση, πείνα, υπνηλία, αρρώστια, αλλαγές στη ρουτίνα του, ταραχή και σύγχυση επειδή δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει, αδυναμία να επικοινωνήσει ή να εκδηλώσει την απογοήτευσή του και τα συναισθήματα (ειδικά αν το παιδί είναι μη λεκτικό), ή οποιαδήποτε άλλη αιτία που το παιδί δεν μπορεί να ανεχτεί.
ΕΚΡΗΞΗ ΟΡΓΗΣ (tantrum) O Κωνσταντίνος, 6 ετών με ΔΑΦ, βρίσκεται σε ένα κατάστημα παιχνιδιών. Παίρνει στο χέρι ένα παιχνίδι. Η μαμά του λέει: «όχι, αγοράσαμε χτές και δεν θα πάρουμε τώρα παιχνίδι». Το παιδί ουρλιάζει, πέφτει κάτω και ξεσηκώνει τον κόσμο. Η μαμά έντρομη κοιτά την αντίδραση του, δεν μπορεί να μείνει σταθερή στην απόφαση της και του δίνει το παιχνίδι. Το παιδί αυτόματα σταματά και αλλάζει τη συμπεριφορά του.
Αυτό ακριβώς ήταν μια έκρηξη οργής. Στην έκρηξη οργής λοιπόν το παιδί απλά θέλει κάτι να γίνει με τον δικό του τρόπο ή να πάρει κάτι ή να αποφύγει το μάθημα και επειδή δεν εξυπηρετείται αυτή η ανάγκη του καταφεύγει σε αυτό τον τρόπο διεκδίκησης.
ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ (meltdown) O Βασίλης 5 ετών παιδί με ΔΑΦ βρίσκεται στο νηπιαγωγείο. Από το πρωί δεν δείχνει να είναι καλά. Έχει φασαρία σήμερα στο νηπιαγωγείο, τα παιδιά ενθουσιασμένα με την έκθεση των ζωγραφιών τους, φωνάζουν και γελάνε. Επειδή είχε συννεφιά η δασκάλα άνοιξε τις λάμπες φθορίου. Ο Βασίλης γίνεται ακόμη πιο ανήσυχος, περπατά στην τάξη, κλείνει τα αυτιά του και μουγκρίζει. Του Βασίλη δεν του αρέσει να κόβει με το ψαλίδι. Σήμερα όμως είναι η μέρα της χαρτοκοπτικής και η νηπιαγωγός λέει στον Βασίλη να καθίσει για να κόψει και αυτός λωρίδες. Και τότε γίνεται ο πανικός. Ο Βασίλης δαγκώνει τη δασκάλα, πέφτει στο πάτωμα ουρλιάζοντας και χτυπώντας τα πόδια του. Όταν ήρθε η ώρα για σχολάσουνε η μαμά του Βασίλη πάει στο σχολείο για να τον πάρει και βλέπει το παιδί με σημάδια από δαγκωνιές στο χέρι του και με βλέμμα χαμένο. Η νηπιαγωγός εξηγεί «σήμερα είχαμε κρίση, δεν ήθελε να κόψει και έγινε χαμός»! Αν ξανασυμβεί αυτό φοβάμαι ότι δεν μπορώ να τον κρατήσω στην τάξη.
Πιστεύω ότι πολλοί γονείς έχετε βιώσει κάτι αντίστοιχο. Έχετε σκύψει το κεφάλι εξοργισμένοι με το παιδί που πάλι έγινε ρεζίλι. Η νηπιαγωγός ερμήνευσε τη συμπεριφορά ως έκρηξη θυμού. Έμεινε στο γεγονός ότι ο Βασίλης δεν ήθελε να κόψει.
Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο Βασίλης ήρθε ταραγμένος το πρωί στο σχολείο. Σήμερα το σχολείο είχε πολλά ερεθίσματα και πιθανόν να αισθάνεται ένα αισθητηριακό χείμαρρο. Είναι έτοιμος να καταρρεύσει και η δασκάλα χωρίς να το ξέρει ζήτησε τη τελευταία σταγόνα και το «ποτήρι υπερχείλισε». Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν φταίει το παιδί αυτή είναι η φύση του, θέλει βοήθεια και δεν ξέρει πώς να τη ζητήσει.
Τι να κάνετε κατά τη διάρκεια μιας έκρηξης οργής
• Διατηρήστε την ψυχραιμία σας
• Ελαχιστοποιήστε τον περαιτέρω ερεθισμό του λόγου που προκάλεσε την έκρηξη, φασαρία, έντονο φως, πολυκοσμία.
• Η ασφάλεια είναι το πιο σημαντικό ζήτημα. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί δεν βάζει σε σωματικό κίνδυνο τον εαυτό του χτυπώντας το κεφάλι του ή άλλο μέρος του σώματος σε μια σκληρή επιφάνεια (όπως το έδαφος ή στον τοίχο). Εάν είναι δυνατόν, μεταφέρετε το παιδί σε ασφαλές μέρος.
• Παραμείνετε ήρεμοι σε όλη τη διάρκεια της έκρηξης. Οι εκφράσεις του προσώπου σας είναι πολύ σημαντικές για το παιδί. Το παιδί παίρνει τα συνθήματα από τη γλώσσα του σώματος σας. Χρησιμοποιείστε λοιπόν ένα καθησυχαστικό και ήρεμο βλέμμα.
• Κατά τη διάρκεια του ξεσπάσματος οργής το παιδί δεν ακούει πια. Πείτε λοιπόν μόνο τις απολύτως απαραίτητες λέξεις. Το παιδί μπορεί να ανταποκριθεί στις οπτικές ενδείξεις.
• Δείξτε στο παιδί ένα οπτικό χρονόμετρο, που θα το βοηθήσει να κατανοήσει ότι υπάρχει ένα τέλος και θα πρέπει να προετοιμάσει τον εαυτό του να σταματήσει το ξέσπασμα. Ρυθμίστε το χρονοδιακόπτη για το χρονικό διάστημα που εσείς πιστεύετε ότι είναι λογικό και αρκετό για το παιδί.
• Αν είστε εκτός σπιτιού, μειώστε το ακροατήριο. Αν είσαστε σε ένα πάρκο, βρείτε μια ήσυχη γωνιά ή ένα παγκάκι, και δείξτε την υποστήριξη σας, χωρίς να ενδώσετε στο αίτημα του παιδιού. Το να ενδώσετε θα ήταν μεγάλο λάθος, γιατί αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ενίσχυση ή επιβράβευση για το παιδί και με αυτό τον τρόπο θα ενθαρρύνετε χωρίς να το θέλετε την έκρηξη να επαναληφθεί. Μην ντρέπεστε για τον περίγυρο και μην δώσετε καμία υπόσχεση. Προσκολληθείτε στον κανόνα που βάλατε και παραμείνετε ήρεμοι. Καθίστε δίπλα του χωρίς να μιλήσετε μέχρις ότου να φύγει η κρίση. Ανακατευθύνετε την προσοχή του σε κάτι διαφορετικό.
Ψυχολόγος
