Με τον όρο Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ) αναφερόμαστε στην αυτοάνοση νόσο (το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στον ίδιο τον οργανισμό), η οποία προκαλεί βλάβες στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα με ανάλογα νευρολογικά ελλείμματα. Είναι συχνότερη στις γυναίκες και εμφανίζεται κυρίως στην ηλικία μεταξύ 25 έως 40 ετών, στην περισσότερο δηλαδή παραγωγική ηλικία. Η αιτιολογία και η παθογένεια της νόσου παραμένει άγνωστη.
Στη σκλήρυνση κατά πλάκας το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφεται εναντίον των ιστών του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος καταστρέφοντας αυτό το περίβλημα με τη διαδικασία αυτής της καταστροφής να ονομάζεται απομυελίνωση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η επικοινωνία από και προς τον εγκέφαλο δια μέσου των νεύρων να συνάντα δυσκολίες.
Η εξέλιξη της ασθενείας και τον βαθμό αναπηρίας που θα προκαλέσει στον άρρωστο δεν μπορεί να προβλεφθεί. Ανάλογα με την πορεία της νόσου διακρίνεται στις εξής μορφές:
- Υποτροπιάζουσα μορφή (με υφέσεις και εξάρσεις).
- Δευτεροπαθώς προοδευτικά επιδεινούμενη μορφή.
- Πρωτοπαθώς προοδευτικά επιδεινούμενη μορφή.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Τα βασικότερα χαρακτηριστικά της ΣΚΠ είναι οι εξάρσεις-υφέσεις και η ακανόνιστη μορφή των συμπτωμάτων. Δηλαδή κάθε περίπτωση ΣΚΠ είναι τόσο μοναδική, όσο και ο φορέας της. Τα κύρια συμπτώματα που παρατηρούνται σε όλες τις μορφές ΣΚΠ και επηρεάζουν ουσιαστικά τη καθημερινότητα του ασθενή είναι η εύκολη κόπωση, η διαταραχή της άρθρωσης του λόγου, η σταδιακή αδυναμία σε μυϊκές ομάδες στα άνω ή/και τα κάτω άκρα, που περιγράφεται ως «αίσθηση αδεξιότητας» και η αταξία (ακανόνιστες κινήσεις των άκρων που γίνονται χωρίς φυσιολογικό συντονισμό και επαρκή έλεγχο).
Επίσης, οι ζεστές ημέρες αυξάνουν την κόπωση και αποδυναμώνουν τους πάσχοντες, με αποτέλεσμα το καλοκαίρι να μην είναι και η αγαπημένη τους εποχή. Φυσικά η προσωπικότητα και η ψυχολογία του ασθενούς δεν μένουν ανεπηρέαστα. Τα άτομα με ΣΚΠ συχνά αισθάνονται αποκλεισμένοι και δυσαρεστημένοι με τον εαυτό τους. Για αυτό η κατάθλιψη, το άγχος και οι έντονες μεταπτώσεις της διάθεσης αποτελούν σύνοδες εκδηλώσεις της σωματικής αναπηρίας.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση της ΣΚΠ απαιτεί έναν ενδελεχή εργαστηριακό έλεγχο και μία λεπτομερή κλινική εξέταση προκειμένου να διερευνηθεί η ύπαρξη ευπαθών σημείων και διαταραχής στην ισορροπία, στη βάδιση, στην αισθητικότητα και στα κρανιακά νεύρα.
Η λήψη του ατομικού και οικογενειακού ιατρικού ιστορικού είναι απαραίτητη για τη διαδικασία της διάγνωσης της ΣΚΠ, όπως και η διεξαγωγή ενός ολοκληρωμένου αιματολογικού ελέγχου (γενικές αιματολογικές εξετάσεις, ανοσολογικές, βιοχημικές, επίπεδα βιταμίνης Β12, εξέταση εγκεφαλονωτιαίου υγρού, κολλαγονικός έλεγχος και αντισώματα έναντι της Borellia).
Τα διαγνωστικά κριτήρια της ΣΚΠ έχουν εξελιχθεί με το πέρασμα του χρόνου και έχουν βελτιωθεί κατά πολύ ως προς την εξειδίκευση και την ευαισθησία. Ο ακρογωνιαίος λίθος της διάγνωσης της ΣΚΠ παραμένει η φυσική εξέταση σε συνδυασμό με τη λήψη του νευρολογικού ιστορικού.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η φυσικοθεραπεία παρέχει μια μοναδική συμβολή στη διαχείριση των ατόμων με ΣΚΠ αφενός μέσω της βελτίωσης και της συντήρησης των λειτουργικών ικανοτήτων τους και αφετέρου μέσω της διαχείρισης των μακροπρόθεσμων συμπτωμάτων της νόσου.
Η φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση εστιάζει το δυναμικό της στην προσαρμογή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και στη βέλτιστη δυνατή ανάκτηση της λειτουργικότητας στα πρώιμα στάδια της νόσου. Η εφαρμογή της φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης θα πρέπει να πραγματοποιείται αμέσως μετά τη διάγνωση ώστε να επέλθει η βέλτιστη δυνατή μείωση της αναπηρίας, η μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων των ασθενών για ανεξαρτησία, η βελτίωση της βιωσιμότητας της επαγγελματικής απασχόλησης και η μείωση των επιπτώσεων της νόσου στην ποιότητα ζωής των ασθενών.
Σύγχρονα διεθνή ερευνητικά δεδομένα συμφωνούν πως ο ακρογωνιαίος λίθος, για την αποτελεσματική, συνολική αντιμετώπιση της νόσου (σε συνδυασμό με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή), είναι η «λειτουργική φυσικοθεραπεία». Για το λόγο αυτό τα άτομα με ΣΚΠ πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε προγράμματα θεραπευτικής άσκησης, από εξειδικευμένους θεραπευτές, που απώτερο στόχο έχουν να αναπτύξουν στον ασθενή στρατηγικές βελτίωσης της ποιότητας της ζωής του. Βλέποντας τον ασθενή σαν σύνολο και εκτιμώντας όλες τις παραμέτρους που επηρεάζουν την φυσική και ψυχολογική του κατάσταση θα πρέπει να σχεδιαστεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης εξατομικευμένο στα συμπτώματα και ανάγκες του ασθενή.
Πιο συγκεκριμένα, ένα εξατομικευμένο ασκησιολόγιο, το οποίο διαμορφώνεται ύστερα από εξειδικευμένο μυοσκελετικό έλεγχο, από ειδικευμένο Φυσιοθεραπευτή, συμβάλει στη:
- διατήρηση της μυοσκελετικής αρτιότητας με ασκήσεις επιλλεκτικής ενδυνάμωσης και ελαστικότητας,
- βελτίωση φυσικής κατάστασης και αντιμετώπιση της πρόωρης κόπωσης,
- αύξηση της αυτοπεποίθησης και αίσθησης αυτονομίας (το άτομο αποκτά εμπιστοσύνη στον εαυτό του),
- μείωση της κατάθλιψης και του άγχους (έρευνες αποδεικνύουν ότι ο οργανισμός μέσω της άσκησης και της κοινωνικοποίησης, παράγει «ορμόνες ευφορίας», τις ενδορφίνες),
- βελτίωση των νοητικών λειτουργιών (αποδεδειγμένα το Pilates βελτιώνει την μνήμη και ενεργοποιεί ποικιλοτρόπως πολλαπλά κέντρα ελέγχου στον εγκέφαλου.
ΠΗΓΕΣ
Compston A., & Coles A., (2008). Multiple sclerosis, Lancet, 372: 1502 – 1517.
Döring A., Pfueller C.F., Paul F., & Dörr J., (2012). Exercise in multiple sclerosis: an integral component of disease management, The EPMA Journal, 3(1): 2.
Heesen C, Bohm J, & Reich C., (2008). Patient perception of bodily functions in multiple sclerosis: gait and visual function are the most valuable, Multiple Sclerosis, 14: 988 – 991.
Φυσικοθεραπευτής
