Ο καρκίνος της κεφαλής και του τραχήλου είναι μια μάστιγα της εποχής μας, ειδικά σε περιοχές με υψηλό ποσοστό καπνίσματος και κατανάλωσης αλκοόλ όπως η χώρα μας. Είναι η 6η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο στον κόσμο και αποτελεί το 5% του συνόλου των νεοπλασμάτων. Με τον όρο καρκίνο κεφαλής και τραχήλου (λαιμού) εννοούμε τα νεοπλάσματα που εντοπίζονται στο φάρυγγα (στοματοφάρυγγα, ρινοφάρυγγα, υποφάρυγγα), στο λάρυγγα, στη στοματική κοιλότητα και τα χείλη, στη γλώσσα, στους σιελογόνους αδένες (παρωτίδα κλπ), στη μύτη (ρινικές κοιλότητες, παραρρίνιοι κόλποι) και σε όλες τις υπόλοιπες ανατομικές δομές του τραχήλου (λεμφαδένες κλπ).
Ο καρκίνος κεφαλής και τραχήλου είναι συχνότερος στους άντρες σε σχέση με τις γυναίκες, αν και το ποσοστό των γυναικών που νοσούν αυξάνεται διαρκώς λόγω του συνεχώς αυξανόμενου αριθμού καπνιστριών γυναικών. Εμφανίζεται συνηθεστέρα στην 6η με 7η δεκαετία ζωής αν και μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες. Σύμφωνα με διεθνή στατιστικά, εμφανίζεται κατά 45% στη στοματική κοιλότητα, 30% στο λάρυγγα και 25% στο φάρυγγα. Επίσης είναι πολύ συχνή η ταυτόχρονη εντόπισή του και σε άλλη περιοχή της κεφαλής και τραχήλου ή στον πνεύμονα.
Τα κύρια αίτια αυτής της νόσου είναι το κάπνισμα και η κατάχρηση αλκοόλ (δηλαδή η κατανάλωση περισσότερο από 1-2 μερίδες ημερησίως). Μάλιστα οι δυο αυτοί παράγοντες έχουν συνεργική δράση. Άλλοι σημαντικοί αιτιολογικοί παράγοντες είναι το οικογενειακό ιστορικό (γενετική προδιάθεση), οι ιοί HPV και EBV, περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η άσβεστος, ο αμίαντος και το νικέλιο και επαγγέλματα που έχουν σχέση με επεξεργασία δέρματος και ξυλείας.
Τα συμπτώματα της νόσου εξαρτώνται από την εντόπισή της στην κεφαλή ή/και στον τράχηλο. Τα συνηθεστέρα από αυτά που θα οδηγήσουν τον ασθενή στο γιατρό είναι δυσφαγία, δυσκαταποσία, οδυνοφαγία (άλγος κατά την κατάποση), δυσκολία στη μάσηση, διόγκωση στον τράχηλο, βράγχος φωνής, δύσπνοια, παραμόρφωση στο πρόσωπο ή στο λαιμό, αιμορραγίες ή εξελκώσεις, ρινική συμφόρηση, διαταραχές ακοής κλπ.
Η διάγνωση της νόσου, στηρίζεται στη λήψη ιστορικού και στην ενδελεχή κλινική εξέταση από τον θεράποντα ιατρό. Πολύ σημαντικό κομμάτι αποτελεί η ενδοσκόπηση ρινός, φάρυγγα και λάρυγγα με το άκαμπτο αλλά κυρίως με το εύκαμπτο ενδοσκόπιο και η λήψη φωτογραφιών και βίντεο, ακόμα και βιοψιών. Οι απεικονιστικές μέθοδοι (υπερηχογράφημα, αξονική και μαγνητική τομογραφία, αγγειογραφία) είναι πολύ χρήσιμες για τη σταδιοποίηση και οριοθέτηση της νόσου. Η βιοψία δια λεπτής βελόνης (fna biopsy) με καθοδήγηση υπερήχου είναι μια πολύ σημαντική εξέταση, ειδικά σε περιπτώσεις διόγκωσης στον τράχηλο χωρίς φανερή πρωτοπαθή εστία. Τέλος , το PET scan και η πανενδοσκόπηση υπό γενική αναισθησία επιστρατεύονται σε περιπτώσεις αδυναμίας εξεύρεσης της αρχικής εστίας της νόσου.
Η θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με την εντόπιση, τον ιστολογικό τύπο του καρκίνου και το στάδιο της νόσου. Οι κύριες μέθοδοι είναι η χειρουργική, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια ή περισσότερες από αυτές σε κάθε περίπτωση. Μια ολόκληρη ομάδα αναλαμβάνει την αντιμετώπιση της νόσου η οποία αποτελείται από χειρούργους ωτορινολαρυγγολόγους, γναθοχειρουργούς, ακτινοθεραπευτές, ογκολόγους, νοσηλευτές, λογοθεραπευτές κλπ. Ο καρκίνος αυτός χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια από τους θεραπευτές αλλά και τους ασθενείς, καθώς μπορεί να αφήσει αναπηρίες (απώλεια φυσιολογικού μηχανισμού κατάποσης, φώνησης και όρασης, παραμόρφωση προσώπου και τραχήλου).
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι πρέπει να υπάρξει επαγρύπνηση για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος και της κατάχρησης αλκοόλ καθώς είναι πολύ υψηλό το ποσοστό του πληθυσμού που δεν γνωρίζει ή δείχνει να μην ενδιαφέρεται για αυτές. Η χώρα μας δυστυχώς έχει πολύ μεγάλα ποσοστά καπνιστών και υπερκαταναλωτών αλκοόλ και είναι ολοένα αυξανόμενο το ποσοστό των ανθρώπων που νοσούν από καρκίνο κεφαλής και τραχήλου. Παγκοσμίως γίνεται εκστρατεία κατά της νόσου από επιστήμονες υγείας με σκοπό την ελάττωση των βλαπτικών παραγόντων αλλά και την πρόωρη διάγνωση. Ο πρώτος σκοπός είναι να πείσουμε τον ασθενή να πάψει να είναι καπνιστής, να μην υπερκαταναλώνει αλκοόλ, να προσέχει τη δίαιτα και τη φυσική του κατάσταση και να μεταφέρει αυτό τον τρόπο ζωής στα παιδιά του όταν γίνει γονιός. Ο δεύτερος σκοπός είναι να γνωστοποιήσουμε στον πληθυσμό ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα ώστε όταν τα αναγνωρίσει στον εαυτό του, να αναζητήσει ιατρική φροντίδα.
Ωτορινολαρυγγολόγος (ωρλ)
