Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι πρώτοι άνθρωποι που κατανοούν ένα παιδί είναι οι γονείς του, αργότερα το συγγενικό του περιβάλλον και στη συνέχεια ο κοινωνικός περίγυρος. Υπάρχουν ωστόσο αρκετές φορές που και οι ίδιοι οι γονείς του παιδιού αντιλαμβάνονται τη δυσκολία του να εκφραστεί, εξηγήσει ή να περιγράψει κάτι που θέλει. Η αιτία της δυσκολίας αυτής συχνά δικαιολογείται με την παρουσία της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής.
Εκτός από τις Ειδικές Μαθησιακές Διαταραχές όπως είναι η Δυσλεξία και η Δυσαριθμησία (δυσκολία στον υπολογισμό) υπάρχουν και άλλες καταστάσεις που δυσχεραίνουν ένα παιδί στην γλωσσική του ανάπτυξη και την σχολική του επίδοση όπως είναι η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή και η Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ). Η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή θεωρείται εξίσου σημαντική και σύμφωνα με τους Bishop (1997) και Gleason (2001) ορίζεται ως «καθυστερημένη ή παρεκκλίνουσα γλωσσική ανάπτυξη σε ένα παιδί που δεν έχει γνωστικές, νευρολογικές ή κοινωνικές δυσκολίες».
Ποια είναι τα αίτια της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής (ΕΓΔ);
Τα αίτια εμφάνισης της ΕΓΔ δεν έχουν προσδιοριστεί επίσημα. Υποστηρίζεται ότι η εμφάνιση της ΕΓΔ μπορεί να οφείλεται σε κάποιους από τους παρακάτω παράγοντες : 1) σε ορμονολογική διαταραχή, 2) στο φαινότυπο του παιδιού (αν είναι αγόρι ή κορίτσι), 3) στη σειρά γέννησης του παιδιού (εάν είναι πρωτότοκο ή όχι), 4) στο κοινωνικό υπόβαθρο και 5) στην κληρονομικότητα. Ωστόσο κανένας από τους παραπάνω παράγοντες δεν έχει αποδειχθεί μέσω επίσημης έρευνας ότι έχει καταλυτικό ρόλο για την εμφάνιση της ΕΓΔ. Μέχρι και σήμερα οι έρευνες συνεχίζονται για την ακριβή αιτιολογία της διαταραχής αυτής.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής(ΕΓΔ) ;
Η ΕΓΔ εμφανίζεται σε πολύ πρώιμα στάδια στην ανάπτυξη της γλώσσας του παιδιού. Σχεδόν από τους πρώτους μήνες όπου αναμένεται ένα παιδί να πει τις πρώτες του λέξεις παρατηρείται μια καθυστέρηση. Στην πορεία καθώς ένα παιδί αναπτύσσει το λεξιλόγιο και το λόγο του είναι εμφανές ότι όλα γίνονται με πιο αργούς ρυθμούς. Αποτέλεσμα αυτής της «αργοπορίας» είναι τα παιδιά με ΕΓΔ να εμφανίζουν μια ομιλία με αρκετά φωνολογικά και αρθρωτικά λάθη – και αυτός είναι ο κυριότερος λόγος που οι γονείς επισκέπτονται ένα λογοθεραπευτή. Ωστόσο υπάρχουν γενικευμένες δυσκολίες όπου οι γονείς δεν τις αντιλαμβάνονται ή δεν τις συνειδητοποιούν άμεσα. Οι πιο σημαντικές εντοπίζονται στην κατανόηση του προφορικού λόγου και στην έκφραση αυτού.
Πιο αναλυτικά ένα παιδί με ΕΓΔ δυσκολεύεται ή αργεί να καταλάβει όσα του λένε. Αντιλαμβάνεται το λόγο αλλά δεν κατανοεί όλες τις λέξεις ή προτάσεις που του λένε με αποτέλεσμα συχνά να παρερμηνεύει όσα ακούει και να κατανοεί λανθασμένα. Τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται στην κατανόηση των γραμματικών όρων, της μέσης και παθητικής φωνής και των χωροχρονικών εννοιών (πχ. αύριο, αργότερα κλπ). Επίσης δυσκολεύονται να κατανοήσουν αφηρημένες έννοιες, ιδιωματισμούς, μεταφορές, παρομοιώσεις και γενικά πιο επιτηδευμένες εκφράσεις. Δυσκολία παρουσιάζεται και στην εκτέλεση σύνθετων προφορικών οδηγιών. Ως απόρροια των παραπάνω τα παιδιά που παρουσιάζουν ΕΓΔ δυσκολεύονται να συμμετάσχουν σε διαλόγους και να διατηρήσουν το ενδιαφέρον στο περιεχόμενο της συζήτησης. Επιπλέον δυσκολεύονται και σε μαθησιακό επίπεδο καθώς με το τέλος της ανάγνωσης ενός κειμένου παρουσιάζουν δυσκολίες στην κατανόηση αυτού αλλά και στην απομνημόνευση και ανάκληση των σημαντικών πληροφοριών που εμπεριέχονται στο κείμενο.
Ένας ακόμη τομέας που επηρεάζεται, είναι η ανάπτυξη λεξιλογίου. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της ΕΓΔ είναι οι δυσκολίες που παρουσιάζονται στην βραχυπρόθεσμη μνήμη. Τα παιδιά δυσκολεύονται στην εκμάθηση νέων λέξεων και εννοιών με αποτέλεσμα το επίπεδο του λεξιλογίου τους να είναι χαμηλό και να μην ανταποκρίνεται με το ηλικιακό τους επίπεδο.
Από την άλλη μεριά η έκφραση του προφορικού λόγου για τα παιδιά με ΕΓΔ περιλαμβάνει εξίσου κάποια βασικά χαρακτηριστικά. Εκτός από το φτωχό λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν, συχνά κάνουν γραμματικά λάθη («αύριο πήγαμε βόλτα», «έχω δυο γιαγιές») και συντακτικά λάθη («παίζω τα παιδιά» αντί «παίζω με τα παιδιά»). Επίσης δυσκολεύονται να περιγράψουν ένα αντικείμενο ή τη σημασία μιας λέξης καθώς και γεγονότα σε σωστή χρονική σειρά. Συνέπεια του προφορικού τους λόγου είναι και ο γραπτός λόγος όπου παρουσιάζει ορθογραφικά λάθη, ασύνδετες και μικρές προτάσεις χωρίς εννοιολογικό περιεχόμενο.
Ποιες είναι οι συνέπειες για την σχολική επίδοση του παιδιού;
Τα παιδιά με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή παρουσιάζουν χαμηλή σχολική επίδοση. Αρχικά λόγο της δυσκολίας της απομνημόνευσης και κατανόησης του προφορικού λόγου συχνά αδυνατούν να κατανοήσουν το δάσκαλο όταν τους εξηγεί κάτι δύσκολο ή αφηρημένο όπως είναι η γραμματική ή τα μαθηματικά. Επίσης δυσκολεύονται να απομνημονεύσουν ορισμούς και όρους (πχ. στην ιστορία, φυσική κλπ). Συχνά μέσα στα σχολικά βιβλία έρχονται αντιμέτωπα με πολλές άγνωστες και σύνθετες λέξεις που δεν κατανοούν και επειδή ακριβώς υπάρχει πληθώρα τέτοιων λέξεων αποφεύγουν να ρωτήσουν για όλες αυτές. Συνέπεια των χαρακτηριστικών της ΕΓΔ είναι και το χαμηλό επίπεδο της έκθεσης όπου χαρακτηρίζονται από φτωχό λεξιλόγιο, μικρού μήκους προτάσεις και έλλειψη συνοχής μεταξύ τους. Κλείνοντας καλό θα ήταν να αναφερθεί ότι επηρεάζεται και η συμμετοχή τους στο μάθημα. Τα παιδιά με ΕΓΔ αποφεύγουν να συμμετάσχουν στο μάθημα καθώς όσο μεγαλώνουν αντιλαμβάνονται και τα ίδια την δυσκολία τους στην έκφραση η οποία μπορεί να τους φέρει αντιμέτωπους με κοροϊδευτικά σχόλια από τους συμμαθητές.
Πως αντιμετωπίζεται η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή;
Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή δεν πηγάζουν από την ανικανότητα κατανόησης εννοιών σε υψηλό και αφηρημένο επίπεδο αλλά στο ότι ο λόγος και η γλώσσα δεν είναι οι καλύτεροι μέθοδοι για να αντιληφθούν την γνώση και να εκφράζουν τις ανάγκες τους ή ότι γνωρίζουν. Ωστόσο μεγαλώνοντας σε μια κοινωνία οπού ο λόγος είναι το πιο διαδεδομένο μέσο επικοινωνίας οφείλουμε να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά ούτος ώστε η επικοινωνία τους να γίνει πιο λειτουργική τόσο για τα ίδια όσο και για τον περίγυρο τους. Σε αυτό το σημείο καλείται ο λογοθεραπευτής έπειτα από μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση στην ομιλία και το λόγο του παιδιού να εφαρμόσει εξατομικευμένες τεχνικές σε πολλαπλά επίπεδα. Ανάλογα με τις ανάγκες και την γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού ο λογοθεραπευτής μπορεί να το βοηθήσει σε αρθρωτικό, φωνολογικό, λεξιλογικό, σημασιολογικό, γραμματικό-συντακτικο επίπεδο.
Έτσι λοιπόν θα ήταν ωφέλιμο να αναλογιστούμε ότι εφόσον η διαφορετικότητα κάθε παιδιού είναι κοινώς αποδεχτή με το ίδιο σκεπτικό θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι κάθε παιδί αναπτύσσεται και μαθαίνει με το δικό του τρόπο. Ο ρόλος λοιπόν του λογοθεραπευτή σε αυτό το σημείο είναι να προσεγγίσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί στη γλώσσα και να το βοηθήσει με τεχνικές που θα είναι προσαρμοσμένες αποκλειστικά για το ίδιο.
Λογοθεραπευτής
