Πολλοί γονείς αισθάνονται αγωνιά όταν το παιδί τους για πρώτη φορά θα αντικρίσει την πόρτα του δημοτικού. Προβληματισμοί και απορίες αν θα τα καταφέρει στο σχολείο, αν θα δυσκολευτεί ή όχι είναι από τις πιο συνηθισμένες σκέψεις που κατακλύζουν το μυαλό των γονέων και γίνονται εντονότερες κυρίως όταν πλησιάζει η έναρξη της σχολικής χρονιάς. Δεδομένου ότι η πρώτη τάξη του δημοτικού θεωρείται από τις πιο δύσκολες τάξεις αυτού, οι προβληματισμοί των γονιών είναι απόλυτα φυσιολογικοί. Πότε όμως ένα παιδί θεωρείται ότι είναι έτοιμο για τη μετάβαση του από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό;
Υπάρχουν κάποιοι βασικοί τομείς στην ανάπτυξη του παιδιού, οι οποίοι πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι την ηλικία των έξι ετών και τους οποίους θα αναλύσουμε παρακάτω.
Αρκετούς μήνες πριν το παιδί ξεκινήσει το δημοτικό σχολείο θα πρέπει να έχει κατακτήσει όλους τους ήχους και τα φωνήματα της ελληνικής γλώσσας καθώς επίσης και τα συμπλέγματα αυτής. Η κατάκτηση των παραπάνω θεωρείται απαραίτητη αρκετούς μήνες πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς καθώς μετά την κατάκτηση ενός φωνήματος το παιδί θα χρειαστεί ένα χρονικό διάστημα για να το αυτοματοποιήσει και να το εντάξει στην αυθόρμητη ομιλία του. Η άρθρωση του οφείλει να είναι καταληπτή και κατανοητή από όλους, για παράδειγμα να είναι ικανό να αρθρώσει σωστά λέξεις όπως «καρέκλα, ξύλο, πυροσβέστης, αρκουδάκι κ.α». Επίσης σε αυτό το ηλικιακό επίπεδο το παιδί πρέπει να έχει και την ανάλογη φωνολογική ενημερότητα. Με τον όρο αυτό εννοούμε την ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει σε μια λέξη από ποιους ήχους- φθόγγους αποτελείται. (πχ. πως ξεκινάει/ τελειώνει η λέξη «μπουκάλι» ή να αναφέρει μία λέξη που ξεκινάει από ένα γράμμα).
Ο λόγος ενός παιδιού είναι ο τρόπος που κατανοεί και εκφράζεται. Σε αυτό το σημείο το παιδί πρέπει να κατανοεί απλές και σύνθετες εντολές (πχ. «Πέτα τη μπάλα, πήγαινε το βιβλίο πάνω στο τραπέζι» ). Η κατανόηση είναι αλληλένδετη με την ανάπτυξη του γνωστικού του τομέα. Έννοιες όπως είναι οι χωρικές (πάνω- κάτω, μέσα- έξω), ποσοτικές (λίγο- πολύ, μισό –ολόκληρο) και οι χρονικές (μετά- πριν, αύριο- χθες) θεωρούνται απαραίτητα εφόδια για να ξεκινήσει ένα παιδί την σχολική του πορεία . Επίσης είναι εξίσου σημαντικό ένα πλούσιο και άρτια ανεπτυγμένο λεξιλόγιο. Στην ηλικία των έξι ετών ένα παιδί αναμένεται να έχει κατακτήσει περίπου οχτώ χιλιάδες λέξεις. Η ανάπτυξη του λεξιλογίου και η χρήση αυτού επηρεάζεται άμεσα από τον τομέα της σημασιολογίας. Το παιδί καλείται όχι μόνο να ξέρει και να χρησιμοποιεί τις λέξεις που έχει κατακτήσει αλλά κυρίως να αναγνωρίζει και να κατανοεί την σημασία αυτών καθώς σε αντίθετη περίπτωση εάν δηλαδή η χρήση των λέξεων δεν συνυπάρχει με την κατανόηση της σημασίας αυτών ο λόγος του παιδιού θα χαρακτηριζόταν ως ακατάληπτος.
Αναλύοντας λοιπόν παραπάνω το επίπεδο κατανόησης του λόγου που θα ήταν χρήσιμο για ένα παιδί να έχει πηγαίνοντας πρώτη δημοτικού , οφείλουμε να αναφέρουμε και το τομέα της έκφρασης που πρέπει να έχει σε αυτή την ηλικία. Η έκφραση του λόγου χαρακτηρίζεται από την περιγραφική ικανότητα, τη σωστή χρήση των γραμματικών κανόνων , την ορθή μορφολογία και σύνταξη αυτού καθώς και το μήκος φράσης που χρησιμοποιεί το παιδί. Πιο αναλυτικά με τον όρο «περιγραφική ικανότητα» εννοούμε να είναι ικανό το παιδί να αφηγηθεί μια ιστορία (ή εναλλακτικά μια μέρα του στο σχολείο ή ένα παιδικό που είδε στη τηλεόραση) από την αρχή μέχρι το τέλος θέτοντας τα γεγονότα σε σωστή χρονολογική σειρά. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιγραφής παρατηρούμε εάν χρησιμοποιεί σωστά τους χρόνους των ρημάτων καθώς και την ορθή αναλογία ρημάτων και προσώπων (πχ. «Τα παιδιά έπαιζαν» ή «τα παιδιά έπαιζε»). Παράλληλα ο
εκφραστικός λόγος του παιδιού πρέπει να παρουσιάζει τους βασικούς κανόνες σύνταξης καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα χαρακτηρίζεται ως δυσνόητος. Τέλος οι προτάσεις που χρησιμοποιούν τα παιδιά σε αυτό το ηλικιακό επίπεδο χαρακτηρίζονται από έξι έως οχτώ λέξεις.
Σημαντικό εφόδιο για να ξεκινήσει ένα παιδάκι το δημοτικό σχολείο είναι η οπτική και ακουστική μνήμη. Δεδομένου ότι μέσα σε μια σχολική τάξη το παιδί θα λαμβάνει αρκετές ακουστικές και οπτικές πληροφορίες η μνήμη και η προσοχή ενός παιδιού διαδραματίζει βασικό ρόλο για την σχολική του επίδοση. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι σε αυτήν την ηλικία καλό θα ήταν να μπορεί να θυμάται περίπου πέντε με έξι πληροφορίες (αριθμούς, εικόνες ή λέξεις) στη σειρά που άκουσε ή είδε.
Η γραφοκινητική ανάπτυξη του παιδιού είναι και αυτός ένας βασικός τομέας για την μαθησιακή του πορεία. Το παιδί πρέπει να είναι ικανό να κρατάει και να χειρίζεται σωστά το μολύβι και το ψαλίδι. Σε αυτή την ηλικία καλό θα ήταν να σχεδιάζει ομοιόμορφα σχήματα και γράμματα μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο ή γραμμή καθώς επίσης και να δημιουργεί χειροτεχνίες με το ψαλίδι ή την κόλλα.
Οι παραπάνω τομείς θεωρούνται από τους πιο βασικούς για την ομαλή και επιτυχημένη σχολική επίδοση του παιδιού και την μείωση πιθανοτήτων παρουσίας μαθησιακών δυσκολιών.
Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να αναφέρουμε πως κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης τον οποίο και πρέπει να σεβόμαστε. Υπάρχουν παιδιά που αναπτύσσουν τους παραπάνω τομείς σε αυτό το επίπεδο, σε ηλικία μικρότερη των έξι ετών και άλλα που είναι μεγαλύτερα αυτής της ηλικίας και παρουσιάζουν κάποιες ελλείψεις. Όσο αφορά την τελευταία κατηγορία παιδιών καλό θα ήταν να ενισχύσουμε την ανάπτυξη τους είτε με δραστηριότητες που αφορούν τις συγκεκριμένες ελλείψεις είτε με τη βοήθεια ειδικών (λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ειδικό παιδαγωγό ή ψυχολόγο).
Επίσης εάν ένα παιδί παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις και αδυναμίες σε περισσότερους από δύο τομείς που αναφέρθηκαν παραπάνω καλό θα ήταν, και κατόπιν συζήτησης και συνεννόησης γονιού, εκπαιδευτικού και θεραπευτών, να επαναλάβει την τάξη του νηπιαγωγείου. Η επανάληψη νηπιαγωγείου σε παιδιά που η αναπτυξιακή τους εικόνα παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις είναι πάντοτε ωφέλιμη για τα ίδια και την μετέπειτα μαθησιακή τους πορεία στο σχολείο. Σε αντίθετη περίπτωση, παιδιά που μεταβαίνουν στην πρώτη δημοτικού με σημαντικές ελλείψεις στο λόγο, την επικοινωνία και την γραφοκινητική τους ανάπτυξη έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν μαθησιακές δυσκολίες και έναν αρνητισμό για το σχολείο και τα μαθήματα τους καθώς θα τα εκλαμβάνουν ως δυσάρεστες και επίπονες διαδικασίες.
Κλείνοντας λοιπόν οφείλουμε να σεβόμαστε την ατομικότητα των μικρών μας φίλων και να στεκόμαστε αρωγοί στην προσπάθεια τους να αναπτυχθούν στο τόσο πολύπλοκο και άκρως απαιτητικό κοινωνικό και εκπαιδευτικό μας σύστημά.
Λογοθεραπευτής
