Η ζάλη και ο ίλιγγος είναι δύο από τους συνηθέστερους λόγους που οδηγούν καθημερινά τους ασθενείς στα επείγοντα των νοσοκομείων (το 25% των ασθενών που προσέρχονται στα επείγοντα αναφέρουν τη ζάλη ως αιτία) αλλά και στα εξωτερικά ιατρεία, μια και είναι πολύ δυσάρεστες καταστάσεις που πολλές φορές μπορεί να πανικοβάλλουν τον ασθενή. Μάλιστα είναι το συχνότερο πρόβλημα στα άτομα άνω των 75 ετών. Καταρχάς πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι και η ζάλη και ο ίλιγγος είναι συμπτώματα και όχι παθήσεις. Δεύτερο πολύ σημαντικό είναι να διευκρινιστεί τι είναι ζάλη και τι είναι ίλιγγος.
Ως ζάλη, ο ασθενής μπορεί να εννοεί πληθώρα συμπτωμάτων όπως αδυναμία, καταβολή, τάση προς λιποθυμία, αστάθεια, σκοτοδίνη, θολούρα, βουητό, κεφαλαλγία, σύγχυση, ακόμα και απώλεια συνείδησης.
Ως ίλιγγος, περιγράφεται το ψευδές αίσθημα περιστροφής, της τάσης προς πτώση ή της ταλάντωσης ενώ το σώμα παραμένει ακίνητο.
Η ζάλη μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος, του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλος), αιματολογικές, ψυχιατρικές, μεταβολικές όπως ο διαβήτης αλλά και σε φάρμακα.
Ο ίλιγγος μπορεί να οφείλεται σε νόσους του κεντρικού νευρικού συστήματος αλλά κατά κύριο λόγο σε ωτολογικές παθήσεις που επηρεάζουν το έσω αυτί που εκτός από όργανο ακοής είναι και όργανο ισορροπίας. Μπορεί να συνδυάζεται με αστάθεια, βαρηκοΐα, εμβοές, εφίδρωση, ναυτία και έμετο.
Είναι πολλές οι ωτολογικές παθήσεις που εμφανίζονται με ίλιγγο, οι συνηθέστερες όμως είναι οι εξής:
1. Καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσεως. Είναι η συνηθέστερη αιτία ιλίγγου και οφείλεται σε αποκόλληση ωτολίθων στο λαβύρινθο. Συνήθως διαρκεί δευτερόλεπτα και σχετίζεται με τις κινήσεις της κεφαλής, χωρίς να συνδυάζεται με άλλα συμπτώματα. Η διάγνωση τίθεται από τον ΩΡΛ με ειδικούς χειρισμούς και αντιμετωπίζεται με χειρισμούς επανατοποθέτησης των ωτολίθων χωρίς να απαιτείται κάποια φαρμακευτική αγωγή.
2. Νόσος Meniere. Είναι πάθηση του έσω ωτός που εμφανίζεται με εξάρσεις ιλίγγου που συνήθως δεν ξεπερνούν τις 24 ώρες, σε συνδυασμό με αναστρέψιμη βαρηκοΐα, εμβοές και αίσθημα βουλώματος στα αυτιά. Απαιτείται πλήρης νευροωτολογικός έλεγχος και η θεραπεία συνδυάζει κατάλληλη δίαιτα, φαρμακευτική αγωγή και κατά περιπτώσεις χειρουργική αντιμετώπιση.
3. Αιθουσαία νευρίτιδα ή νευρωνίτιδα. Οφείλεται σε ιογενή λοίμωξη και εμφανίζεται με πολύ έντονο ίλιγγο, εφίδρωση, εμέτους και αστάθεια. Διαρκεί λίγες μέρες έως εβδομάδες και η θεραπεία είναι συντηρητική.
4. Αιθουσαία ημικρανία. Εμφανίζεται ίλιγγος σε συνδυασμό με δυσανεξία στο φως ή στο θόρυβο αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και με αύρα (οπτικά συμπτώματα όπως φωταψίες και παραμόρφωση αντικειμένων, δυσαρθρία, υπαισθησία). Συνήθως στο ιστορικό των ασθενών υπάρχει ημικρανία (πόνος στο μισό κεφάλι) στο παρελθόν αλλά και ταξιδιωτική ναυτία. Αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή.
5. Άλλες σπανιότερες παθήσεις του ωτός που προκαλούν ίλιγγο είναι η κινήτωση (ταξιδιωτική ναυτία), η ιογενής λαβυρινθίτιδα, η αιφνίδια απώλεια ακοής, το περιλεμφικό συρίγγιο, το βαρότραυμα, το ακουστικό νευρίνωμα (σπάνιος καλοήθης όγκος), φάρμακα (αντιβιοτικά, αντιυπερτασικά )κλπ.
Συμπερασματικά
Ο κλινικός ιατρός που καλείται να αντιμετωπίσει τον ασθενή που προσέρχεται με ζάλη ή ίλιγγο πρέπει να αποσαφηνίσει μέσα από τη λήψη ενός καλού ιστορικού ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα που εμφάνισε ο ασθενής ώστε να οδηγηθεί στην κατάλληλη διάγνωση, μια και οι πιθανές αίτιες είναι πάρα πολλές.
Σε αυτό συνήθως απαιτείται συνεργασία περισσοτέρων της μίας ειδικοτήτων (ΩΡΛ, παθολόγος, νευρολόγος, καρδιολόγος κλπ). Επίσης οι ασθενείς πρέπει να έχουν υπ’όψιν τους ότι και η ζάλη και ο ίλιγγος είναι συμπτώματα και όχι παθήσεις και η κατάλληλη θεραπεία δεν είναι να λάβουν απλά ένα φάρμακο που μπορούν να βρουν εκείνη τη στιγμή αλλά να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια για να διερευνηθεί η πραγματική αιτία.
Ωτορινολαρυγγολόγος (ωρλ)
