Η θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο (HBOT), είναι η ιατρική χρήση του οξυγόνου σε ένα επίπεδο υψηλότερο από την ατμοσφαιρική πίεση.
Ο απαιτούμενος εξοπλισμός αποτελείται από ένα θάλαμο πίεσης, ο οποίος μπορεί να είναι από άκαμπτο ή εύκαμπτο υλικό, καθώς και μέσο για την παροχή 100% οξυγόνου.
Η λειτουργία γίνεται με ένα προκαθορισμένο πρόγραμμα με εκπαιδευμένο προσωπικό που παρακολουθεί τον ασθενή και μπορεί να προσαρμόσει το χρονοδιάγραμμα, όπως απαιτείται.
Το υπερβαρικό οξυγόνο χρησιμοποιήθηκε, αρχικά, στη θεραπεία της ασθένειας αποσυμπίεσης. Αλλά έχει, επίσης, δείξει μεγάλη αποτελεσματικότητα στην αγωγή και άλλων νοσηρών καταστάσεων, όπως γάγγραινα και δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Πιο πρόσφατες έρευνες έχουν εξετάσει την πιθανότητα ότι μπορεί να έχει, επίσης, αξία και για άλλες παθήσεις, όπως η εγκεφαλική παράλυση και η πολλαπλή σκλήρυνση.
Χρήσεις υπερβαρικού οξυγόνου
Σημαντική είναι η συμβολή του στη θεραπεία της ασθένειας αποσυμπίεσης και στην εμβολή αέρα, καθώς παρέχει ένα φυσικό μέσο για τη μείωση του όγκου των φυσαλίδων του αδρανούς αερίου μέσα στο σώμα.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η έκθεση σε υπερβαρικό οξυγόνο (HBOT) κινητοποιεί βλαστικά/προγονικά κύτταρα από το μυελό των οστών με έναν εξαρτώμενο μηχανισμό από το μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ). Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ασθενών που αποδεικνύουν την ανάκτηση κατεστραμμένων οργάνων και ιστών με το υπερβαρικό οξυγόνο (HBOT).
Ενδείξεις χρήσεις υπερβαρικού οξυγόνου
Οι ακόλουθες ενδείξεις είναι ενδείξεις που έχουν εγκριθεί για θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο:
- Εμβολή αέρα ή αερίου
- Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα
- Δηλητηρίαση μονοξειδίου του άνθρακα που περιπλέκεται από δηλητηρίαση με κυανιούχα
- Κλωστηριδιακή μυοσίτιδα και μυονέκρωση (γάγγραινα)
- Τραυματισμός, σύνδρομο διαμερίσματος και άλλες οξείες τραυματικές ισχαιμίες
- Ασθένεια αποσυμπίεσης
- Ενίσχυση της επούλωσης πληγών σε επιλεγμένες περιπτώσεις
- Διαβητικό πόδι, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, διαβητική νεφροπάθεια
- Μεγάλη απώλεια αίματος (αναιμία)
- Ενδοκρανιακό απόστημα
- Νεκρωτική λοίμωξη των μαλακών μορίων
- Οστεομυελίτιδα
- Καθυστέρηση του τραυματισμού από ακτινοβολία (μαλακοί ιστοί και οστική νέκρωση)
- Μοσχεύματα δέρματος
- Θερμικά εγκαύματα
Άλλες αναφερόμενες εφαρμογές περιλαμβάνουν:
Τον αυτισμό. Μία μικρή του 2009 διπλή-τυφλή μελέτη αυτιστικών παιδιών διαπίστωσε ότι το οι 40 ωριαίες θεραπείες οξυγόνου 24% σε 1,3 atm προσέφεραν σημαντική βελτίωση στη συμπεριφορά των παιδιών αμέσως μετά τις συνεδρίες θεραπείας
Εγκεφαλική Παράλυση
Επισκληρίδια αποστήματα
Ορισμένα είδη απώλειας της ακοής
Πολλαπλή σκλήρυνση
Επαγόμενη από ακτινοβολία αιμορραγική κυστίτιδα
Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
Ψωρίαση
Αρχικά, το υπερβαρικό οξυγόνο αναπτύχθηκε ως μια θεραπεία για καταδυτικές διαταραχές που εμπλέκουν φυσαλίδες αερίου στους ιστούς, όπως η ασθένεια αποσυμπίεσης και η εμβολή αερίου. Αυτή η θεραπεία μειώνει το μέγεθος των φυσαλίδων αερίου και βελτιώνει την μεταφορά του αίματος σε ιστούς. Οι υψηλές συγκεντρώσεις του οξυγόνου στους ιστούς είναι ωφέλιμες και έχουν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση του αζώτου από τη φυσαλίδα, μέχρι να αποτελείται μόνο από το οξυγόνο, το οποίο εκ νέου απορροφάται μέσα στο σώμα. Μετά την εξάλειψη των φυσαλίδων, η πίεση μειώνεται σταδιακά πίσω σε ατμοσφαιρικά επίπεδα.
Υπάρχουν και φορητοί θάλαμοι που χρησιμοποιούνται για θεραπεία στο σπίτι.
Πιθανές επιπλοκές και προβλήματα από τη χρήση του υπερβαρικού οξυγόνου
Υπάρχουν κίνδυνοι που συνδέονται με το υπερβαρικό οξυγόνο, παρόμοια με ορισμένες διαταραχές που εμφανίζονται στις καταδύσεις.
- Αλλαγές της πίεσης μπορεί να προκαλέσουν βαρότραυμα στους ιστούς που περιβάλλουν τον παγιδευμένο αέρα μέσα στο σώμα, όπως οι πνεύμονες, το τύμπανο, οι παραρρίνιοι κόλποι, ή παγιδεύονται στα κάτω οδοντικά σφραγίσματα.
- Η αναπνοή υψηλής πίεσης οξυγόνου μπορεί να προκαλέσει τοξικότητα οξυγόνου.
- Προσωρινά θολή όραση μπορεί να προκληθεί από τη διόγκωση του φακού, η οποία συνήθως υποχωρεί σε δύο έως τέσσερις εβδομάδες. Υπάρχουν αναφορές ότι ο καταρράκτης μπορεί να εξελιχθεί μετά από υπερβαρικό οξυγόνο. Επίσης, μια σπάνια παρενέργεια η οπτική νευρίτιδα (φλεγμονή του οπτικού νεύρου).
- Οι ασθενείς στο εσωτερικό του θαλάμου μπορεί να νιώσουν δυσφορία στα αυτιά τους ως μια διαφορά πίεσης που αναπτύσσεται μεταξύ του μέσου αυτιού και της ατμόσφαιρας του θαλάμου. Αυτό μπορεί να αποφεφχθεί με το χειρισμό Valsalva. Καθώς η πίεση αυξάνει περαιτέρω, μπορεί να προκαλέσει ρήξη τυμπάνων αυτιών, με αποτέλεσμα έντονο πόνο.
- Για να μειωθεί η πίεση, ανοίγει μία βαλβίδα για να επιτρέπει στον αέρα να βγαίνει έξω από τον θάλαμο. Καθώς η πίεση πέφτει, η πίεση στα αυτιά του ασθενούς εξισώνεται με το θάλαμο. Η θερμοκρασία στο θάλαμο θα πέσει. Η ταχύτητα της συμπίεσης και της επανασυμπίεσης μπορεί να προσαρμοστεί στις ανάγκες του κάθε ασθενούς.
Αντενδείξεις για χρήση του υπερβαρικού οξυγόνου
Η μόνη απόλυτη αντένδειξη για τη θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο είναι ο χωρίς θεραπεία πνευμοθώρακας υπό τάση.
Οι ασθενείς δεν θα πρέπει να υποβάλλονται σε θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο, εάν παίρνουν τα ακόλουθα φάρμακα:
- Δοξορουβικίνη (Αδριαμυκίνη) – χημειοθεραπευτικό φάρμακο
- Σισπλατίνη – χημειοθεραπευτικό φάρμακο
- Δισουλφιράμη (Antabuse) – χρησιμοποιείται στη θεραπεία του αλκοολισμού
- Οξικό μαφενίδιο (σουλφάμυλο) – καταστέλλει τις βακτηριακές λοιμώξεις σε πληγές εγκαυμάτων
Σχετικές αντενδείξεις
- Καρδιακή νόσος.
- Λοιμώξεις Ανώτερου αναπνευστικού, γιατί είναι δύσκολο για τον ασθενή να εξισώσει την πίεση στα αυτιά ή τα ιγμόρεια, που μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που ονομάζεται αυτί ή κόλπων συμπίεση.
- Υψηλός πυρετός.
- Εμφύσημα με κατακράτηση CO2 – Αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε πνευμοθώρακα κατά τη διάρκεια της θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο.
- Χειρουργική επέμβαση θώρακα – Υπάρχει ανησυχία ότι ο αέρας μπορεί να παγιδευτεί σε βλάβες που δημιουργήθηκαν από χειρουργικές ουλές.
- Το βαρότραυμα στο μέσο αυτί, στα παιδιά όσο και των ενηλίκες σε ένα υπερβαρικό περιβάλλον, είναι ένα πρόβλημα, λόγω της ανάγκης να εξισορροπηθεί η πίεση στα αυτιά.
- Η εγκυμοσύνη είναι μια σχετική αντένδειξη τόσο για αυτόνομη κατάδυση όσο και για τις θεραπείες με υπερβαρικό οξυγόνο. Στις περιπτώσεις όπου μια έγκυος γυναίκα έχει δηλητηρίαση με μονοξείδιο του άνθρακα υπάρχουν ενδείξεις ότι χαμηλότερη πίεση (2,0 ΑΤΑ) δεν είναι επιβλαβής για το έμβρυο, καθώς και ότι οι σχετικοί κίνδυνοι αντισταθμίζονται από το μεγαλύτερο κίνδυνο από τα αποτελέσματα του CO στο έμβρυο (νευρολογικές ανωμαλίες ή θάνατο).
Πώς χορηγείται το υπερβαρικό οξυγόνο
Η υπερβαρική οξυγονοθεραπεία (ΗΒΟ) είναι μία μέθοδος χορηγήσεως του οξυγόνου σε πιέσεις μεγαλύτερες της ατμοσφαιρικής. Η Υπερβαρική Οξυγονοθεραπεία (ΥΒΟ) είναι η χορήγηση 100% οξυγόνου σε πίεση περιβάλλοντος μεγαλύτερη της ατμοσφαιρικής (1 ΑΤΜ) και πραγματοποιείται εντός ειδικού υπερσύγχρονου πολύχωρου θαλάμου δώδεκα θέσεων. Έτσι διαλύεται στο αίμα έως και 20 φορές περισσότερο οξυγόνο και μπορεί να μεταφερθεί σε περιοχές με επηρεαζόμενη οξυγόνωση – αιμάτωση, είτε λόγω «εμποδίων» όπως π.χ. οίδημα, είτε λόγω αγγειακών προβλημάτων (π.χ. λόγω απόφραξης ή καταστροφής). Το ΥΒΟ βελτιστοποιεί την δράση της θεραπευτικής αγωγής περιορίζοντας την έκταση της βλάβης και επιταχύνοντας την επούλωση και την ίαση.
Η χορήγηση αυτή του οξυγόνου γίνεται μέσα σε ειδικούς θαλάμους. Η χορήγηση του ΥΒΟ πραγματοποιείται εντός ειδικού υπερσύγχρονου πολύχωρου θαλάμου δώδεκα θέσεων. Η διάρκεια εκάστης θεραπείας είναι περίπου 60 λεπτά, και ακολουθείται καθημερινώς (5 ημέρες την εβδομάδα).
Υπάρχουν και ατομικοί θάλαμοι υπερβαρικού οξυγόνου.
