Στοματικές άφθες. Ένας επώδυνος επισκέπτης

Η υποτροπιάζουσα αφθώδης στοματίτιδα είναι μια πολύ συχνή πάθηση του στοματικού βλεννογόνου και του φάρυγγα η οποία χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά επώδυνες βλάβες που αυτοϊώνται και υποτροπιάζουν απρόβλεπτα. Δεν είναι μεταδιδόμενη νόσος, η αιτιολογία της είναι άγνωστη και θεωρείται πολυπαραγοντική. Παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση της είναι το στρες, η έντονη κόπωση και κάποια συνυπάρχουσα πάθηση (τραύμα ή εμπύρετη λοίμωξη). Συνήθως εντοπίζονται στο βλεννογόνο των χειλιών και των παρειών (μάγουλα) αλλά και στη γλώσσα.

Η αφθώδης στοματίτιδα μπορεί να εμφανιστεί με τις εξής μορφές:

Πρώτον, οι μικρές άφθες που συνήθως είναι 1-5 και όχι μεγαλύτερες από 1 εκατοστό, διαρκούν 1 με 2 εβδομάδες και επουλώνονται τελείως. Δεύτερον, τα ερπητόμορφα έλκη που είναι μικρότερα (έως 3 χιλιοστά) και πολυπληθή, διαρκούν έως 1 εβδομάδα και επίσης επουλώνονται τελείως. Και τέλος οι μεγάλες άφθες, είναι από 1 έως 10, φτάνουν έως και τα 3 εκατοστά και επουλώνονται πολύ πιο αργά (έως 6 εβδομάδες) αφήνοντας ουλή.

Η αφθώδης στοματίτιδα συγχέεται πολύ συχνά με πολλές άλλες παθήσεις. Κυριότερη από αυτές είναι η ερπητική ουλοστοματίτιδα που οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα. Στην περίπτωση αυτή συνήθως συνυπάρχουν γενικά συμπτώματα όπως πυρετός και κακουχία, οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως στα ούλα και στην υπερώα (ουρανίσκος) αντί για τις παρειές και τα χείλη και υποχωρούν αυτόματα μετά από 1 εβδομάδα. Στα παιδιά πρέπει να διαχωρίζεται από την κυνάγχη των παίδων και τη νόσο των χεριών/ποδιών/στόματος που είναι δυο παθολογικές καταστάσεις ιογενούς αιτιολογίας (εντεροϊοί και ιοί Coxackie). Η κυνάγχη των παίδων εμφανίζεται με πυρετό και γαστρεντερικές διαταραχές εκτός από το στοματοφαρυγγικό εξάνθημα ενώ η νόσος χεριών/ποδιών/στόματος εκτός από τα παραπάνω εμφανίζει και εξάνθημα στα άνω και κάτω άκρα αλλά και στα γεννητικά όργανα. Επίσης κάποιες ειδικές φλεγμονές (σύφιλη, HIV) και ο καρκίνος του στόματος εμφανίζουν βλάβες στο στόμα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν άφθες. Σε αυτές τις περιπτώσεις όμως οι βλάβες παραμένουν για πολλές μέρες και χωρίς τάση επούλωσης.

Υπάρχουν κάποια συστηματικά νοσήματα που είναι πιθανό να σχετίζονται με τις άφθες του στόματος. Τέτοια είναι το σύνδρομο Αδαμαντιάδη-Behcet, παθήσεις του πεπτικού (κοιλιοκάκη, ελκώδης κολίτιδα), η ουδετεροπενία, η έλλειψη βιταμινών και καταστάσεις που προκαλούν ανοσοκαταστολή. Όταν υπάρχει υψηλός δείκτης υποψίας για παρουσία τέτοιας νόσου, κρίνεται απαραίτητος ο εργαστηριακός έλεγχος (γενική αίματος, μέτρηση σιδήρου, φυλλικού οξέος και βιταμίνης Β12) αλλά και η βιοψία. Στην αφθώδη στοματίτιδα η βιοψία δείχνει μη ειδικές βλάβες και αποκλείει άλλες παθολογικές καταστάσεις.

Η θεραπεία των αφθών είναι υποστηρικτική αλλά πολύ σημαντική γιατί πρόκειται για μια πολύ επώδυνη κατάσταση. Κυρίαρχο ρολό παίζουν τα κορτικοστεροειδή είτε σε τοπική μορφή (διαλύματα, gel) είτε σε από του στόματος λήψη. Ο χημικός καυτηριασμός μπορεί επίσης να ανακουφίσει τον ασθενή. Η καλή ενυδάτωση, η καλή στοματική υγιεινή, το χαμομήλι και αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη συμπληρώνουν τη θεραπεία. Αυτό που είναι σημαντικό να τονιστεί είναι ότι πρόκειται για μια καλοήθη κατάσταση που αναζωπυρώνεται και μόνο υπό συγκεκριμένες ενδείξεις (όπως για παράδειγμα πολύ συχνές υποτροπές ή παραμονή για παραπάνω από 15 μέρες χωρίς τάση επούλωσης) απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση από τον κλινικό ιατρό.