Τι πρέπει να γνωρίζετε για την Ενδομητρίωση

Τι είναι Ενδομητρίωση ; Ενδομητρίωση είναι η παρουσία και ανάπτυξη ενδομητρικού ιστού (δηλ. βλεννογόνου που επενδύει την εσωτερική κοιλότητα της μήτρας) σε περιοχές και όργανα που είναι εκτός της μήτρας, όπως οι ωοθήκες, οι σάλπιγγες, το πυελικό περιτόναιο (κάλυμμα του εσωτερικού της κοιλίας), το παχύ και το λεπτό έντερο και σπανιότερα άλλα όργανα.

Πού αναπτύσσεται η ενδομητρίωση

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ενδομητρίωση αναπτύσσεται μέσα στην γυναικεία πύελο με την μορφή μικρών εστιών ή εμφυτευμάτων. Οι ενδομητριωσικές βλάβες (εστίες) μπορούν να αναπτυχθούν σε όλα τα ενδοπυελικά όργανα όπως στη μήτρα, στις ωοθήκες (ωοθηκική ενδομητρίωση, σοκολατοειδείς κύστεις ή ενδομητρίωματα), στις περιτοναϊκές επιφάνειες, στο έντερο και στην ουροδόχο κύστη και σπανιότερα σε άλλα όργανα.

Πώς δημιουργείται η ενδομητρίωση

Είναι μία κλινική οντότητα, η οποία έχει αναγνωρισθεί και ερευνηθεί εδώ και 100 χρόνια, τα αίτια της ωστόσο αλλά και ο ακριβής μηχανισμός δημιουργίας της παραμένουν άγνωστα.

Έχουν υπάρξει πολλές θεωρίες για την εξήγηση της ενδομητρίωσης, αλλά καμία από αυτές δεν εξηγεί επαρκώς όλους τους χαρακτήρες της νόσου. Η πλέον επικρατούσα θεωρία είναι του Sampson που θεωρεί ότι όταν η γυναίκα εμφανίζει την έμμηνο ρύση (περίοδο), κύτταρα του ενδομητρίου μεταφέρονται – παλινδρομούν από την μήτρα στην κοιλία, δια μέσου των σαλπίγγων, αθροίζονται από μήνα σε μήνα και από περίοδο σε περίοδο, δημιουργώντας συνθήκες άσηπτης φλεγμονής στην περιοχή.

Συχνά περιχαρακώνονται από συμφύσεις και από τον εκφυλισμένο τοπικό ιστό και αρκετά συχνά δημιουργούν μικρές κύστεις με αίμα, οι οποίες μπορεί να έχουν μέγεθος από μερικά mm μέχρι 10 cm ή και περισσότερο.

Τα πιο συχνά λαπαροσκοπικά ευρήματά της, αποτελούν οι σοκολατοειδείς κύστεις των ωοθηκών και οι ενδοπυελικές συμφύσεις. Η διήθηση των παρακείμενων ιστών, όπως του εντέρου, της ουροδόχου κύστης και της μήτρας είναι αρκετά σύνηθες φαινόμενο.

Πόσο συχνά εμφανίζεται

Η ενδομητρίωση είναι πολύ συχνή νόσος των γυναικών και εμφανίζεται κυρίως στην αναπαραγωγική ηλικία με μεγαλύτερη συχνότητα στην τρίτη και τέταρτη δεκαετία .

Η συχνότητα της νόσoυ σε γυναίκες που παρουσιάζουν αδυναμία σύλληψης ανέρχεται σε ποσοστό 20-50%, ενώ σε γυναίκες που έχουν ολοκληρώσει την τεκνοποίηση και υποβάλλονται σε λαπαροσκοπική απολίνωση των σαλπίγγων, το ποσοστό της νόσου ανέρχεται σε 1.3-5%. Το 25% των γυναικολογικών επεμβάσεων οφείλονται στην ενδομητρίωση και μόνον οι επεμβάσεις ινομυωμάτων μήτρας υπερβαίνουν την συχνότητα αυτή. Δεν φαίνεται να υπάρχει καμία άμεση συσχέτιση με καρκίνο των ωοθηκών, αν και κάποιες μελέτες έδειξαν ότι οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν περίπου 0,5 % περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν στον μέλλον καρκίνο ωοθηκών, από τις υπόλοιπες.

Ποιά είναι τα συμπτώματα

Τα κυριότερο συμπτώμα είναι ο πόνος (πυελικό άλγος). Περίπου οι μισές πάσχουσες έχουν χρόνιο πυελικό πόνο, ενώ το 70% του πόνου εντοπίζεται στην έμμηνο ρύση (δυσμηνόρροια) ή συχνά κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής (δυσπαρεύνεια).

Δεύτερο συχνότερο σύμπτωμα είναι η υπογονιμότητα, που παρουσιάζεται σε πάνω από τις μισές γυναίκες που πάσχουν. Λιγότερα συχνά συμπτώματα είναι η μηνορραγία (αυξημένη ροή αίματος στην περίοδο) καθώς και τα συμπτώματα από το ουροποιητικό και το γαστρεντερικό. Περίπου το 25% των γυναικών δεν έχουν συμπτώματα.

Διάγνωση ενδομητρίωσης

• Το λεπτομερές ιστορικό και η γυναικολογική εξέταση μας δίνουν ενδείξεις της πάθησης
• Ο εξειδικευμένος και προσεκτικός υπερηχογραφικός έλεγχος των έσω γεννητικών οργάνων αποτελεί πολύ σημαντικό εργαλείο στην διάγνωση της ενδομητρίωσης , καθώς εντοπίζονται οι ενδομητριωσικές (σοκολατοειδείς) κύστεις εντός της πυέλου (συνήθως στις ωοθήκες), ελέγχεται η κινητικότητα της μήτρας και των ωοθηκών (για ύπαρξη συμφύσεων), αλλά αξιολογείται και η ευαισθησία τους στην διαρκεια της εξέτασης. Αυτά σε συνάρτηση με την συμπτωματολογία , όταν γίνονται από έμπειρο και εξειδικευμένο ιατρό, μπορεί να διαγνώσουν ποσοστό > 80% της νόσου

Διακολπικό υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργανων

Υπερηχογραφική εικόνα ενδομητριωσικής κύστης

• Υστεροσαλπιγγογραφία (ακτινογραφία της μήτρας και των σαλπίγγων μετά από έγχυση σκιαγραφικού) που διενεργείται από ακτινολόγο στην αρχή του εμμηνορυσιακού κύκλου, μπορεί να αναδείξει απόφραξη ή διαταρραχή της φυσιολογικής αρχιτεκτονικής των σαλπίγγων
• CA-125 και Μαγνητική Τομογραφία : O CA-125 είναι ένας καρκινικός δέικτης για τις ωοθήκες που συχνά αυξάνεται στις περιπτώσεις ενδομητρίωσης και είναι χρήσιμος στην διάγνωση της, αλλά και στην μετεγχειρητική παρακολούθηση των ασθενών. Η Μαγνητική Τομογραφία σε κάποιες περιπτωσεις μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση , κυρίως της “εν τω βάθει” και της “οπίσθιας εντόπισης” ενδομητρίωσης (Δουγλάσσειος, έντερο, ιερομητρικοί σύνδεσμοι κ.τ.λ.), αλλά και στις πιο σπάνιες εντοπίσεις της
• Λαπαροσκόπηση : Η τελική και οριστική διάγνωση της ενδομητρίωσης γίνεται λαπαροσκοπικά με λεπτομερή επισκόπηση των ενδοκοιλιακών οργάνων, των έλεγχο της ανατομίας τους, αλλά και την ιστολογική εξέταση των βιοψιών από τις εστίες της ενδομητρίωσης. Η λαπαροσκόπηση είναι η σημαντικότερη μέθοδος σήμερα για την ακριβή διάγνωση της νόσου αλλά και την ταξινόμηση της σε στάδια (στάδιο Ι-ΙV), ανάλογα με το μέγεθος των εστιών, τις συμφύσεις και την επέκταση της νόσου στις ωοθήκες και σε άλλα όργανα (περιτόναιο, έντερο, ουροδόχο κύστη κ.λ.π.), καθώς και την απόφραξη των σαλπίγγων. Η Διαγνωστική λαπαροσκόπηση πέρα από τη σίγουρη διάγνωση της νόσου, μπορεί αμέσως να μετατραπεί σε Χειρουργική Λαπαροσκόπηση και να αποτελέσει συγχρόνως και αποτελεσματική θεραπεία της ενδομητρίωσης (στο ίδιο χειρουργείο και με την ίδια αναισθησία).

Θεραπεία Ενδομητρίωσης

• Mε Φάρμακα  Η ορμονική φαρμακευτική θεραπεία (Gn-RH ανάλογα, Προγεστερινοειδή , αναστολείς Αρωματάσης, Danazol κ.λ.π.) αποσκοπεί στην καταστολή της λειτουργίας των ωοθηκών, την πτώση της παραγωγής των οιστρογόνων και, σε κάποιες θεραπείες, την διακοπή της περιόδου. Η ελλάτωση των οιστρογόνων προκαλεί ατροφία του ενδομητρίου και συνήθως υποστροφή της ενδομητρίωσης. Η χορήγηση συμπτωματικής φαρμακευτικής αγωγής, δηλαδή για τα συμπτώματα της (π.χ. παυσίπονα ή αντισυλληπτικά) είναι αποτελεσματική για τη διαχείριση του πόνου (κατά την περίοδο ή τη σεξουαλική επαφή), αλλά δε βελτιώνει τη γονιμότητα. Τα αντισυλληπτικά μειώνουν την ένταση του πόνου κατά την περίοδο ή και το χρόνιο πόνο της ενδομητρίωσης. Όμως, η διαχείριση της ενδομητρίωσης με φαρμακευτική αγωγή μπορεί να καθυστερήσει τη θεραπεία της υπογονιμότητας. Κρίσιμος παράγοντας είναι η ηλικία της γυναίκας.
• Mε Χειρουργική επέμβαση. H χειρουργική λαπαροσκόπηση έχει σαν στόχο την εξάλειψη και απομάκρυνση των εστιών ενδομητρίωσης από όλα τα σημεία όπου εντοπίζεται (ιδιαίτερα σε περιπτώσεις υπογονιμότητας). Σκοπός των χειρουργικών αυτών επεμβάσεων είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής ανατομίας των έσω γεννητικών οργάνων, η αφαίρεση κύστεων, η λύση συμφύσεων και ακόμα η διάνοιξη των σαλπίγγων.
• και συχνά με συνδυασμό και των δύο θεραπευτικών μεθόδων.

Λαπαροσκοπικές εικόνες ενδομητρίωσης

Σοκολατοειδής κύστη ωοθήκης

Ενδομητριωσικές εστίες με συμφύσεις

Η χορήγηση αντισυλληπτικών δεν φαίνεται να εμποδίζει την ανάπτυξη της ενδομητρίωσης, αλλά πιθανώς μειώνει τις υποτροπές , ιδιαίτερα μετεγχειρητικά.

Η εγκυμοσύνη έχει επίσης ευεργετική επίδραση στην υποστροφή της νόσου αλλά η διάρκεια της καταστολής μετά τον τοκετό κυμαίνεται.

Η επιλογή της μεθόδου για τη Θεραπεία Ενδομητρίωσης εξαρτάται από παράγοντες όπως η ύπαρξη υπογονιμότητας, η ηλικία της ασθενούς, καθώς και η βαρύτητα και η έκταση της. Ο συνδυασμός της χειρουργικής επέμβασης (λαπαροσκόπηση) με φαρμακευτική καταστολή των ωοθηκων (που μπορεί να διαρκεί από 3 εώς 6 μήνες) φαίνεται να έχει τα καλύτερα αποτελέσματα στην θεραπεία της Ενδομητρίωσης αλλά και στην πρόληψη των υποτροπών.

Σε περιπτώσεις υπογονιμότητας και σε προχωρημένα στάδια της νόσου (στάδιο 4), ενδεχομένως να κρίνεται απαραίτητη η εξωσωματική γονομοποίηση.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ, η ενδομητρίωση είναι μια πολύ συχνή νόσος, που εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην αναπαραγωγική ηλικία των γυναικών. Είναι μια καλοήθης, ουσιαστικά, πάθηση, που επηρρεάζει όμως σοβαρά την ποιότητα ζωής της γυναίκας, αλλά και την πιθανότητα της για τεκνοποίηση. Έτσι η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση της, αλλά και επιλογή της καταληλότερης και αποτελεσματικότερης θεραπείας , εξατομικευμένα για την κάθε γυναίκα, αποτελεί άμεση προτεραιότητα. Γι’αυτό ο τακτικός προληπτικός έλεγχος της κάθε γυναίκας, συνεισφέρει αποφασιστικά στην καλύτερη ζωή και στην υγεία της.