Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν ιδεοληψίες/εμμονές, καταναγκασμούς, ή και τα δύο. Οι «εμμονές» είναι σκέψεις, νοητικές εικόνες, ή παρορμήσεις που προκαλούν ανησυχία και έρχονται συνεχώς στο μυαλό κάποιου. Οι «καταναγκασμοί» είναι πράξεις που οι άνθρωποι αισθάνονται ότι πρέπει να εκτελέσουν για να σταματήσει η ανησυχία τους ή για να εμποδίσουν να συμβεί κάτι κακό. Οι περισσότεροι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή υποφέρουν και από εμμονές και από καταναγκασμούς.
Συνήθεις εμμονές είναι:
• Φόβος απόκτησης κάποιας ασθένειας, για παράφειγμα AIDS ή καρκίνος.
• Φόβος επαφής με κάποια τοξική/δηλητηριώδης ουσία, όπως χημικές ουσίες.
• Φόβος ότι θα πληγώσουν ή θα σκοτώσουν κάποιο πρόσωπο, συχνά ένα αγαπημένο πρόσωπο.
• Φόβος ότι θα ξεχάσουν να κάνουν κάτι, όπως να κλείσουν το μάτι της κουζίνας ή να κλειδώσουν την πόρτα.
• Φόβος ότι θα κάνουν κάτι ντροπιαστικό ή ανήθικο, όπως να εκφράσουν αισχρολογίες.
Συνήθεις καταναγκασμοί είναι οι ακόλουθοι:
• Υπερβολικό πλύσιμο ή καθάρισμα, όπως πλύσιμο χεριών πολλές φορές την ημέρα.
• Έλεγχος, όπως επαναλαμβανόμενος έλεγχος στο μάτι της κουζίνας.
• Επανάληψη πράξεων, όπως να ανάβουν και να σβήνουν ένα φως πάντα 16 φορές.
• Φύλαξη πραγμάτων, όπως φύλαξη παλιών εφημερίδων.
• Τοποθέτηση αντικειμένων με ένα συγκεκριμένο τρόπο, όπως οτιδήποτε μέσα σε ένα δωμάτιο να είναι συμμετρικα τοποθετημένο.
Οι περισσότεροι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή γνωρίζουν ότι οι φόβοι τους δεν είναι ρεαλιστικοί τουλάχιστον για κάποιο καιρό. Επίσης, αισθάνονται ότι οι καταναγκασμοί τους δεν έχουν κάποιο νόημα. Ωστόσο, θεωρούν αδύνατο να σταματήσουν να τους κάνουν.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι ένα συχνό πρόβλημα. Ένα στα 40 άτομα θα αποκτήσει αυτή τη διαταραχή κάποια στιγμή στην ζωή του.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα. Οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή συχνά ξοδεύουν πολλές ώρες την ημέρα για να εκτελούν τους καταναγκασμούς τους. Αυτό τους δυσκολεύει στην εργασία τους ή στην φροντίδα της οικογένειάς τους. Επίσης, πολλοί άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αποφεύγουν μέρη ή καταστάσεις που τους αγχώνουν. Συχνά μέλη της οικογένειάς τους τους βοηθούν στην εκτέλεση των καταναγκασμών.
Ποιές είναι οι αιτίες ;
Οι ακριβείς αιτίες δεν είναι γνωστές. Τα γονίδια παίζουν κάποιο ρόλο. Μέλη της οικογένειας των ανθρώπων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συχνά έχουν και εκείνοι ή αντιμετωπίζουν άλλα προβλήματα άγχους. Ωστόσο, τα γονίδια από μόνα τους δεν εξηγούν την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Η μάθηση και αγχογόνα γεγονότα, επίσης, φαίνεται να συντελούν σε αυτό.
Πώς εξελίσσεται;
Οι μελέτες δείχνουν ότι το 90% των ανθρώπων έχουν σκέψεις όμοιες με εκείνες που αγχώνουν τους ανθρώπους με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Ωστόσο, οι άθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή φαίνεται να αγχώνονται περισσότερο από αυτές τις σκέψεις συγκριτικά με άλλους ανθρώπους. Συχνά οι σκέψεις που ανησυχούν τους ανθρώπους με αυτή τη διαταραχή είναι αντίθετες με τις πεποιθήσεις και τις αξίες τους –για παράδειγμα, ένας πολύ ηθικός άνδρας φοβάται ότι θα διαπράξει βλασθημία, ή μία μητέρα φοβάται ότι θα τραυματίσει το παιδί της.
Επειδή οι άνθρωποι που αναπτύσσουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αναστατώνονται από αυτές τις σκέψεις, προσπαθούν να τις αποφεύγουν. Συχνά προσπαθούν να επιβάλλουν στους εαυτούς τους να σταματήσουν να σκέφτονται. Το πρόβλημα είναι ότι όσο περισσότερο προσπαθείς να μην σκέφτεσαι κάτι, ολοένα και περισσότερο καταλήγεις να το σκέφτεσαι. Μπορείς να το προσπαθήσεις μόνος σου: Προσπάθησε να μην σκέφτεσαι έναν ροζ ελέφαντα τα επόμενα 60 δευτερόλεπτα. Είναι πιθανό το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό να είναι αυτό που προσπαθείς να αποφύγεις να σκέφτεσαι –ένας ροζ ελέφαντας.
Όταν οι άνθρωποι βλέπουν ότι δεν μπορούν να αποφύγουν τις ενοχλητικές σκέψεις, συνήθως στρέφονται σε άλλα πράγματα που τους κάνουν να αισθάνονται λιγότερο αγχωμένοι. Μπορεί να αρχίσουν να εκτελούν κάποια πράξη, όπως υπερβολικό πλύσιμο ή προσευχή σε σιγανή ένταση. Αυτό συνήθως ανακουφίζει την ανησυχία τους. Το πρόβλημα είναι ότι η ανακούφιση είναι προσωρινή. Όσο περνάει ο καιρός θα πρέπει να εκτελούν την πράξη συχνότερα για να αισθάνονται καλύτερα. Έτσι η πράξη γίνεται καταναγκασμός.
Πώς δουλεύει η Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία;
Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή φοβούνται ότι εάν αφήσουν τον εαυτό τους να σκέφτεται τις ανησυχητικές σκέψεις χωρίς να κάνουν τους καταναγκασμούς, θα αγχώνονται ολοένα και περισσότερο, και δεν θα μπορέσουν να το αντέξουν. Συχνά ανησυχούν ότι μπορεί να τρελαθούν.
Η γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία στοχεύει στο να βοηθήσει το άτομο να μάθει ότι μπορεί να ελέγχει το άγχος του χωρίς καταναγκασμούς. Θα μάθει στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως τρόπους σκέψεις που μπορούν να το βοηθήσουν να αισθάνεται λιγότερο αγχωμένο. Επίσης, θα μάθει ότι αν αντιμετώπισει τους φόβους του αντί να τους αποφεύγει, θα σταματήσουν. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να το πιστέψει, αλλά είναι αλήθεια. Ο θεραπευτής θα το βοηθήσει σταδιακά να αντιμετωπίσει τα πράγματα που φοβάται πιο πολύ, μέχρι να νιώσει αυτοπεποίθηση ότι μπορεί να χειριστεί τους φόβους του χωρίς καταναγκασμούς. Οι μελέτες δείχνουν ότι πάνω από το 80% των ανθρώπων που ολοκληρώνουν την γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή βλέπουν μέτρια ή σπουδαία βελτίωση, την οποία διατηρούν και μετά τη λήξη της θεραπείας. Συνήθως αισθάνονται ότι βρίσκονται πολύ περισσότερο σε έλεγχο και μπορούν να ευχαριστηθούν την ζωή τους.
Μπορούν να βοηθήσουν τα φάρμακα;
Τα φάρμακα που είναι πιο αποτελεσματικά για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αυξάνουν το επίπεδο της χημικής σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Ο ψυχίατρος μπορεί να προτείνει την φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να είναι καλύτερη για το κάθε άτομο. Οι μελέτες δείχνουν ότι το 50-60% των θεραπευόμενων βελτιώνονται με αυτά τα φάρμακα. Ωστόσο, οι περισσότεροι θεραπευόμενοι βλέπουν ότι τα συμπτώματα τους επιστρέφουν εάν σταματήσουν τα φάρμακα. Για μερικούς θεραπευόμενους η συνδυασμός φαρμάκων και ψυχοθεραπείας έχει τα καλύτερα αποτελέσματα.
Τι αναμένεται από τον θεραπευόμενο;
Είναι σύνηθες ο θεραπευόμενος να νιώθει αγχωμένος στην αρχή της θεραπείας και να έχει αμφιβολίες για το αν θα βοηθηθεί. Αυτό που απαιτείται είναι να είναι πρόθυμος να κάνει την προσπάθειά του. Ο θεραπευτής του θα του μάθει νέους τρόπους αντιμετώπισης του άγχους του και θα τον βοηθήσει να αρχίσει να αντιμετωπίζει τα πράγματα που τον φοβίζουν. Θα του ζητηθεί να εξασκήσει αυτές τις καινούργιες δεξιότητες μεταξύ των συνεδριών. Εάν κάνει τις ασκήσεις που του δίνει ο θεραπευτής και ολοκληρώσει την θεραπεία, έχει τις καλύτερες πιθανότητες να αισθανθεί καλά.
Ψυχολόγος
