Διαταραχές σίτισης σε παιδιά

Οι διαταραχές σίτισης σε παιδιά αποτελούν ένα αυξανόμενο πρόβλημα στη σύγχρονη κοινωνία. Συχνά προκαλούν σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις και απαιτούν προσοχή, αναγνώριση και αντιμετώπιση.

Επιλεκτική σίτιση ή «πρόβλημα σίτισης»;

Η επιλεκτική σίτιση (picky eaters) αναφέρεται σε παιδιά που εμφανίζουν παροδικές ή πιο εκτεταμένες προκλήσεις (έως 2 χρόνια) με τη σίτιση. Πιο συγκεκριμένα:

• Καταναλώνουν αυστηρά τροφές ή απορρίπτουν με βάση τη γεύση, την υφή και τον τρόπο παρασκευής του φαγητού.
• Έχουν πολύ περιορισμένο αριθμό τροφών που επιλέγουν να φάνε (περίπου 20-30 τροφές), ενώ μπορεί να αποφεύγουν ευρύτερες κατηγορίες τροφών.
• Επιλέγουν γνώριμες ή άνετες τροφές γι’ αυτούς και αντιστέκονται στη δοκιμή νέων τροφών.
• Συχνά αρνούνται να φάνε τα «σωστά» τρόφιμα ή τη σωστή ποσότητα

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να πιέζονται από τους γονείς ή να τους σερβίρουν ειδικό γεύμα.

Αναφερόμαστε σε «πρόβλημα σίτισης» (problem feeders) σε παιδιά που παρουσιάζουν σημαντικές ή πιο εκτεταμένες προκλήσεις σε πρότυπα σίτισης/διατροφής που χαρακτηρίζονται από:

• Μεγάλη διάρκεια δυσκολιών σίτισης (>2 έτη) ή/και
• Η σοβαρότητα των δυσκολιών σίτισης υπερβαίνει αυτές του επιλεκτικού, του οποίου οι δυσκολίες θα ελαττωθούν.

Πιο συγκεκριμένα:

1.  Το φάσμα τροφών είναι πιο περιορισμένο (περίπου 10-15 τροφές)

2.  Οι τροφικές συμπάθειες και αντιπάθειες είναι πιο έντονες

3.  Αρνείται να δοκιμάσει νέες τροφές

4.  Πιθανά προβλήματα σωματικής ανάπτυξης ή/και θρέψης

5.  Κάποιος τύπος ελλείμματος δεξιοτήτων (κινητικός και/ή στοματοκινητικός)

6.  Οι μαθημένες συμπεριφορές αποφυγής είναι αρκετά σημαντικές ώστε να προκαλούν διαταραχές στην οικογένεια την ώρα των γευμάτων, και/ή περιορίζουν την ικανότητα του παιδιού να τρώει με άλλους.

(Tommey & Associates, 2021)

Το ποσοστό παιδιών με επιλεκτική σίτιση ανέρχεται στο 26,6% και αυτών με «πρόβλημα σίτισης» στο 8,2%.

Παράγοντες που Συμβάλλουν στις Διαταραχές Σίτισης

Οι διαταραχές σίτισης προκαλούνται από πολύπλοκους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των:

• Πόνος – συνδέεται με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, εμετούς, οξεία ασθένεια κ.α.
• Παθογένεια/ δυσφορία – Αλλεργίες, δυσκοιλιότητα, ναυτία κ.α.
• Ανώριμες στoματοκινητικές και κινητικές δεξιότητες-φτωχή στοματική δύναμη, πνιγμός, αναρρόφηση, ανώριμο μάσημα ή/και συντονισμός γλώσσας, συντονισμός χέρι-στόμα, προβλήματα ισορροπίας κ.α.
• Προβλήματα αισθητηριακής επεξεργασίας – προβλήματα ρύθμισης, υπέρ ή υπό ερεθιστικότητα σε οπτικά, απτικά, γευστικά, ακουστικά ερεθίσματα, αισθητηριακή αναζήτηση, χαμηλή εγρήγορση κ.α.
• Μάθηση/συμπεριφορά – μειωμένη μαθησιακή ικανότητα, νοητική καθυστέρηση, προβλήματα επεξεργασίας πληροφοριών κ.α.
• Διατροφικά – ελλιπείς θερμίδες, μεταβολική διαταραχή, διαταραχή απορρόφησης κ.α.
• Θέματα σχετιζόμενα με προωρότητα
• Αναπτυξιακές διαταραχές

Άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με:

• Το παιδί (δύσκολη συμπεριφορά, άγχος, υπερκινητικότητα, διάσπαση κ.α.),
• Τους γονείς (μη θετική ενίσχυση, περιορισμούς λόγω φοβίας παχυσαρκίας, ελλιπή μοντελοποίηση κατάλληλων διατροφικών συμπεριφορών, τιμωρία κ.α.),
• Το περιβάλλον (ελλιπή έκθεση σε ποικιλία τροφών, μη σταθερή ρουτίνα, οθόνες κατά τη διάρκεια των γευμάτων, ακατάλληλο κάθισμα στο τραπέζι, επιτρεπόμενο τσιμπολόγημα κ.α.)

(Dr. Kay A. Toomey, Lori L. Overland)

Οι διαταραχές σίτισης συχνά αντιμετωπίζονται ως συμπεριφοριστικές διαταραχές χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ιατρικά θέματα, οι δυσκολίες στάσης ή η συμμετοχή του αισθητηριακού κινητικού συστήματος στη σίτιση.

Ο Ρόλος του Λογοθεραπευτή στην Αντιμετώπιση των Διαταραχών Σίτισης

Ο λογοθεραπευτής είναι ένας επαγγελματίας του υγειονομικού τομέα που εξειδικεύεται στην αξιολόγηση και τη θεραπεία των προβλημάτων επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των προβλημάτων στη σίτιση και τη διατροφή. Ο ρόλος του λογοθεραπευτή στην αντιμετώπιση των διαταραχών σίτισης περιλαμβάνει τα εξής:

1.  Αξιολόγηση: Ο λογοθεραπευτής πραγματοποιεί μια λεπτομερή αξιολόγηση των προβλημάτων στη σίτιση του παιδιού, συμπεριλαμβάνοντας τις συνήθειες τροφίμων, τις αντιδράσεις στο φαγητό, και τυχόν δυσκολίες στην επικοινωνία.

2.  Θεραπεία: Με βάση την αξιολόγηση, ο λογοθεραπευτής αναπτύσσει ένα προσαρμοσμένο πρόγραμμα θεραπείας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει συνεδρίες και ασκήσεις για τη βελτίωση των δεξιοτήτων επικοινωνίας, την αντιμετώπιση των φόβων σχετικά με τη σίτιση, τη διαχείριση των αισθητηριακών ή μυολειτουργικών παραγόντων

3.  Συνεργασία με Άλλους Επαγγελματίες: Σε πολλές περιπτώσεις, η αντιμετώπιση των διαταραχών σίτισης απαιτεί τη συνεργασία με άλλους επαγγελματίες, όπως εργοθεραπευτές, ψυχολόγους, διατροφολόγους και παιδίατρους.

4.  Εκπαίδευση και Στήριξη των Γονέων: Ο λογοθεραπευτής μπορεί να εκπαιδεύσει τους γονείς σχετικά με τη διαχείριση των διαταραχών σίτισης και να τους παράσχει στρατηγικές για την υποστήριξη του παιδιού τους.

Συνολικά, ο λογοθεραπευτής διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των διαταραχών σίτισης σε παιδιά, βοηθώντας στην ανάκτηση της φυσιολογικής σχέσης τους με το φαγητό και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.