Ο πανικός, το έντονο δηλαδή άγχος που εισβάλλει ξαφνικά και κλιμακώνεται πολύ γρήγορα, συνοδεύεται από μια πληθώρα συμπτωμάτων τόσο σωματικών όσο και ψυχολογικών που συνιστούν τη λεγόμενη κρίση πανικού. Συνηθισμένα σωματικά συμπτώματα αποτελούν τα εξής:
• Δύσπνοια (σα να μην φτάνει ο αέρας για αναπνοή)
• Ταχυκαρδία και αίσθημα παλμών (καταλαβαίνει δηλαδή κανείς και αισθάνεται την καρδιά του να χτυπά)
• Ζάλη – Αίσθημα βάρους στο στέρνο (σα να τον πλακώνει κάτι) – Μούδιασμα και μυρμηγκιάσεις σε όλο το σώμα
• Εξάψεις και ιδρώτες στα άκρα – Τάση λιποθυμίας
Συνηθισμένα ψυχολογικά συμπτώματα είναι τα εξής:
• Αδυναμία προσοχής και συγκέντρωσης
• Φόβος ότι μπορεί να πάθει κάτι σημαντικό η υγεία του (π.χ. έμφραγμα, εγκεφαλικό κ.λ.π.)
• Φόβος ότι το άτομο θα χάσει τον έλεγχο
Πότε οι κρίσεις πανικού γίνονται πρόβλημα;
Ένα άτομο που θα πάθει μία κρίση πανικού στην ζωή του (κι αυτό μπορεί να συμβεί ακόμη και στο 5% του πληθυσμού) τις περισσότερες φορές δεν θα αντιμετωπίσει ξανά παρόμοιο πρόβλημα. Αλλά, όταν επαναλαμβάνεται αρκετά συχνά αυτό το φαινόμενο, τότε πρόκειται για διαταραχή πανικού. Διαταραχή πανικού μπορεί να παρουσιάζει το 1%-1.5% του πληθυσμού και συναντάται συχνότερα στις γυναίκες. Το πρόβλημα αρχίζει συνήθως σε νεαρή ηλικία (μεταξύ 20-30 ετών).
Από τον έντονο φόβο του πάσχοντα για το πότε και το πού θα πάθει την κρίση πανικού δημιουργείται η Αγοραφοβία, που είναι φοβία το να βρίσκεται κάποιος σε κόσμο. Ένας συχνός φόβος αυτών που πάσχουν από πανικό/αγοραφοβία είναι ότι κάποια στιγμή, λόγω της έντονης ψυχολογικής πίεσης που υφίστανται, θα «σπάσουν» και μπορεί να τρελαθούν. Αυτό είναι απολύτως λανθασμένο. Ο πανικός και η αγοραφοβία δεν οφείλονται στην αδυναμία του χαρακτήρα του πάσχοντα ούτε στην έλλειψη θέλησης, αλλά στα λάθος σήματα του νευρικού συστήματος για επικείμενο κίνδυνο και στην λανθάνουσα σκέψη, που φέρνει έντονο άγχος.
Τα άτομα που αναπτύσσουν συμπτώματα αγοραφοβίας συχνά, αναρωτιούνται: «Τι θα γίνει εάν πάθω κρίση την ώρα που οδηγώ»;, «… εάν είμαι έξω σε μια ταβέρνα με φίλους θα καταλάβουν ότι κάτι συμβαίνει με μένα», «…εάν είμαι στον δρόμο μεταξύ αγνώστων ποιος θα με πάει στο νοσοκομείο» κ.λ.π. Οι άνθρωποι γρήγορα ανακαλύπτουν ότι η γρήγορη απομάκρυνση από το μέρος όπου συνέβη η κρίση και η μετακίνηση σε «ασφαλές» μέρος που μπορεί να είναι το σπίτι ή ένα νοσοκομείο αρκεί για να μετριάσει τα συμπτώματα.
Αυτό όμως οδηγεί γρήγορα σ’ αυτό που ονομάζεται αγοραφοβία. Ο όρος αυτός είναι λίγο παραπλανητικός διότι δεν αφορά όπως πιστεύεται σε φόβο της αγοράς (δηλ. εκεί που συναθροίζονται πολλοί άνθρωποι) αλλά περισσότερο σε φόβο να πάει κανείς σε μέρη στα οποία εάν το άτομο πάθει κάτι (π.χ. μια κρίση πανικού) η δυνατότητα διαφυγής θα είναι δύσκολη. Όσο πιο δύσκολή η διαφυγή τόσο πιο έντονος ο φόβος και άρα τόσο πιο έντονη η αποφυγή αυτής της δραστηριότητας.
Συνηθισμένα μέρη που αποφεύγουν άτομα με διαταραχή πανικού και αγοραφοβία είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς (λεωφορεία, υπόγειος, αεροπλάνα κ.λ.π.), τα σούπερ μάρκετ, όλων των ειδών οι ουρές (π.χ. σε ταμεία), το αυτοκίνητο ιδιαίτερα σε μποτιλιάρισμα, εστιατόρια ή μπαρ με πολύ κόσμο κ.λ.π.
Το αποτέλεσμα της αγοραφοβίας είναι ότι περιορίζει πολύ την καθημερινή δραστηριότητα τού πάσχοντα: πώς θα πάει κανείς στην δουλειά του, πώς θα βγει έξω να διασκεδάσει, να κάνει τα ψώνια του;
Να σημειωθεί ότι η αγοραφοβία μπορεί να υπάρχει και μόνη της χωρίς διαταραχή πανικού αν και τις περισσότερες φορές είναι φυσικό επακόλουθο του πανικού.
Πώς μπορεί να θεραπευτεί ο Πανικός;
Ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας μπορεί να εξαλείψει τις διαταραχές αυτές στην μεγάλη πλειοψηφία των πασχόντων. Εκτός από τις προφανείς κοινωνικές επιπλοκές που γνωρίζουν καλά οι πάσχοντες, σημαντικός αριθμός μπορεί να παρουσιάσει και κατάθλιψη στην πορεία, ιδιαίτερα αν τα συμπτώματα επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τότε η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων (τα οποία μπορεί να βοηθήσουν και τον πανικό) είναι επιβεβλημένη.
Για δυο κυρίως λόγους αξίζει να αναζητήσετε θεραπεία: Διότι υπάρχει θεραπεία με επιστημονικά τεκμηριωμένο και επιτυχημένο αποτέλεσμα και διότι η πιθανότητα να περάσει από μόνη της η διαταραχή είναι πολύ μικρή.
Πώς μπορείτε να βοηθήσετε κάποιον με διαταραχή πανικού;
• Μην πανικοβάλλεστε όταν πανικοβάλλεται το άτομο.
• Δείξτε υπομονή και δεκτικότητα.
• Μην λέτε ποτέ: « Ηρέμησε. Μη νιώθεις άγχος. Μην γίνεσαι γελοίος/α. Μην δειλιάζεις».
• Μην κάνετε υποθέσεις για το τι χρειάζεται κάποιος. Ρωτήστε τον ευθέως.
• Σε μια δεδομένη περίπτωση, όταν το άτομο δείχνει επιθυμία αποφυγής ενός μέρους, μπορείτε να του πείτε: «Εντάξει, δεν θα πάμε στο μπαρ, αλλά θέλω να περάσουμε τουλάχιστον από έξω, και αν δούμε ότι δεν φοβάσαι πολύ, να ρίξουμε μια ματιά και μέσα».
Ψυχολόγος
