«Οι παράπλευρες ανθρώπινες απώλειες». Τι τραγική ειρωνεία! Κι όμως, έτσι συνηθίζεται να αποκαλείται η θηριωδία που προέρχεται από τον άνθρωπο και επιβάλλεται από αυτόν στον συνάνθρωπό του. Θύματα αυτής της θηριωδίας; Ανήμπορες γυναίκες, γέροι και αθώα παιδιά. Ο άμαχος πληθυσμός! Μετά από δύο χρόνια πανδημίας η ανθρωπότητα υποβάλλεται σε νέες περιπέτειες αυτή τη φορά με τον πόλεμο που μαίνεται εδώ και 2 βδομάδες περίπου στην Ουκρανία. Ένα δεύτερο σοκ μέσα σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Τα σημάδια στις ψυχές, στο νου και στην καρδιά των ανθρώπων, ίσως θα πάρει καιρό να ξεπεραστούν, όταν οι εχθροπραξίες επιτέλους σταματήσουν.
Ο ρόλος των γονιών μπροστά στη νέα αυτή καθημερινότητα είναι πολύ σημαντικός καθώς θα κληθούν να απαντήσουν στις ερωτήσεις των παιδιών τους για το αν ο πόλεμος θα χτυπήσει πχ και τη δική τους πόρτα. Πώς θα μπορέσουν λοιπόν να τα βοηθήσουν τα παιδιά τους να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους και τους εύλογους φόβους τους;
Το πιο σημαντικό σε αυτή την περίπτωση για τους γονείς είναι να έχουν κατά νου, ότι καλούνται πρώτοι να διαχειριστούν τα δικά τους συναισθήματα, τα άγχη και τους φόβους τους σε σχέση με τον πόλεμο πριν μπουν σε οποιαδήποτε σχετική κουβέντα με τα παιδιά τους. Κατόπιν και ανάλογα με το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών θα χρειαστεί να προσαρμόσουν τη κουβέντα που θα προκύψει. Διαφορετικά μιλάμε εξάλλου σε έναν έφηβο που είναι συνεχώς οργισμένος και αμφιβάλλει για τους πάντες και τα πάντα για τον πόλεμο και διαφορετικά σε ένα παιδί που διανύει την προσχολική περίοδο της ζωής του αντίστοιχα. Και στις δυο περιπτώσεις πάντως χρειάζεται να επιδεικνύουμε σεβασμό στο πρόσωπό τους και να προσπαθούμε να κατευνάσουμε τα φυσιολογικά τους άγχη, εξαιτίας των προκλήσεων της ηλικίας τους και τις υπαρξιακές τους αγωνίες τους.
Οι γονείς που είναι οι ενήλικοι της περίπτωσης πρέπει να δίνουν τις γενικές κατευθύνσεις και το κλίμα στο σπίτι, όπου πρέπει να κυριαρχεί η αισιόδοξη σκέψη ότι και αυτό θα ξεπεραστεί και ότι η ζωή θα βρει το δρόμο της όπως πάντα. Δεν πρέπει να κυριαρχεί η μεμψιμοιρία και η καχυποψία. Τα παιδιά αποτελούν τα πιο ανθεκτικά και προσαρμοστικά όντα πάνω σε αυτόν τον πλανήτη και δεν πρέπει να δηλητηριάζονται με εικόνες και σκέψεις καταστροφολογίας, αλλά αντίθετα χρειάζονται ενδυνάμωση και κατευθύνσεις στη ζωή τους.
Πρώτα από όλα λοιπόν χρειάζεται να κάνουμε τα μικρότερα παιδιά να νιώσουν ασφάλεια, εξηγώντας τους ότι στην παρούσα φάση τα ίδια δεν κινδυνεύουν και ότι στον τόπο που βρίσκονται στο εδώ και τώρα, κανείς δεν πρόκειται να τους βομβαρδίσει και ότι όλοι είναι ασφαλής. Παράλληλα όμως, δεν χρειάζεται να κρύψουμε από τα παιδιά αληθινές πληροφορίες σε σχέση με το τι συμβαίνει στον πόλεμο, διότι το διαδίκτυο για τους εφήβους ή η τηλεόραση στην οποία όλοι πλέον έχουν εύκολη πρόσβαση μπορεί να αποκαλύψουν ότι λέγαμε ψέματα, επειδή προσπαθούσαμε να ωραιοποιήσουμε μια κατάσταση. Αν ένα παιδί καταλάβει ότι του έχουμε πει ψέματα, ακόμα και με μη λεκτικό τρόπο, είναι πολύ πιθανό να αισθανθεί ανασφάλεια, να αρχίσει να φτιάχνει σενάρια με το μυαλό του και να μεγεθύνει ως πολύ πιο δύσκολες και πολύ πιο σοβαρές τις πραγματικές καταστάσεις σε σχέση με τον πόλεμο. Έτσι, οι γονείς πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στο τι είδους πληροφορίες μεταφέρουν στο παιδί και πότε κάνουν κάτι τέτοιο. Ο χρόνος που επιλέγουν οι γονείς να μιλήσουν στα παιδιά τους είναι αυτός που εκείνο θα έρθει κοντά τους για να τους ρωτήσει. Δεν χρειάζεται να ανοίξουν καμιά κουβέντα μόνοι τους, αν εκείνο δεν κάνει την αρχή και εφόσον συμβεί κάτι τέτοιο οι πληροφορίες που θα του μεταφέρουν δεν θα πρέπει να αυξάνουν την αγωνία του ή να είναι τόσο περίπλοκες που εκείνο δεν θα μπορέσει να τις επεξεργαστεί.
Κατά τα λοιπά, οι γονείς χρειάζεται να τηρούν ένα καθημερινό πρόγραμμα και μια αίσθηση ρουτίνας που είναι πάρα πολύ σημαντική, ιδίως για τα μικρά παιδιά σε αυτές τις περιπτώσεις καθώς τα αποφορτίζει και τα βοηθά να διατηρούν μια αίσθηση κανονικότητας στα πράγματα. Έτσι τώρα, όπως και στην περίοδο της καραντίνας συστήνεται στους γονείς να μην αφήνουν τα παιδιά τους να ξενυχτούν μπροστά από ένα τάμπλετ ή ένα video game.
Επίσης να προσέχουν να μην υπάρχει συνεχώς μια τηλεόραση αναμμένη στο σπίτι και να μην είναι τα παιδιά εκτεθειμένα σε κουβέντες ενηλίκων ή σε τηλεφωνικές συνομιλίες τους, κατά τις οποίες μπορεί να ακούσουν πράγματα με τα οποία δεν θα ξέρουν τι να κάνουν μετά και άρα να επιτείνουν την αγωνία τους.
Επειδή ωστόσο είναι αδύνατον για τους γονείς να επιτηρούν συνεχώς τα πάντα, αν παρατηρήσουν ότι τα παιδιά παραμένουν σκεπτικά και σιωπηλά μπροστά στο δέκτη της τηλεόρασης και στις εικόνες πολέμου που εκπέμπονται από αυτόν, μπορούν διακριτικά να ξεκινήσουν μια κουβέντα μαζί τους, ρωτώντας τα τι σκέφτονται ή τι είναι αυτό που τα φοβίζει σε αυτό που βλέπουν, χωρίς να τους λένε ότι δεν πρέπει να φοβούνται και να αγχώνονται, γιατί έτσι μπορεί να ενοχοποιήσουν άθελα τους το συναίσθημα των παιδιών τους και εκείνα στο μέλλον να διστάζουν να μοιράζονται τις σκέψεις τους μαζί τους.
Κατόπιν πρέπει να τα καθησυχάσουν πάλι, λέγοντας τους ότι όλοι είναι ασφαλείς και ότι εκεί που ζουν δεν υπάρχει πόλεμος.
Προσφέρουμε λοιπόν στα παιδιά χρόνο, χώρο και προσοχή προκειμένου να μοιραστούν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους μαζί μας. Η καλύτερη κατανόηση των αναγκών, των σκέψεων και των συμπεριφορών των παιδιών από εμάς τα ηρεμεί και τα καθησυχάζει. Τα μούτρα, οι φωνές οι παρεξηγήσεις ή επιπρόσθετα να προσπαθήσουμε να πάρουμε τη μια πλευρά από τις αντιμαχόμενες πλευρές λέγοντάς τους ότι αυτοί είναι οι καλοί και οι άλλοι οι κακοί, δεν βοηθάνε. Αντίθετα τορπιλίζουν το κλίμα και μεγεθύνουν ένα πρόβλημα.
Εξάλλου μην ξεχνούμε ότι ιδίως σε έναν πόλεμο, ευνοείται η προπαγάνδα και οι ψευδείς πληροφορίες και από τα δύο αντιμαχόμενα μέρη για την δημιουργία εντυπώσεων και τη διαμόρφωση της δικής τους κοινής γνώμης.
Αντίθετα, τώρα είναι η καταλληλότερη στιγμή να μιλήσετε στα παιδιά σας για πανανθρώπινες αξίες, όπως είναι η ειρήνη ανάμεσα στους λαούς, η βοήθεια, η αγάπη και η αλληλεγγύη στο συνάνθρωπο και όχι η βία και ο διαχωρισμός. Υπάρχουν πολλά περισσότερα πράγματα που ενώνουν τους λαούς και λιγότερα που τους χωρίζουν. Η σημασία της κοινωνικής προσφοράς σε όσους πλήττονται από τον πόλεμο και η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης στον πόνο του άλλου που ξεριζώνεται από την γη και το σπίτι του είναι εξίσου πολύ σημαντική. Ιδίως σε τέτοιες περιόδους τα παιδιά χρειάζεται να μαθαίνουν να βοηθούν τους συνανθρώπους τους μαζεύοντας ρούχα, τρόφιμα και υλικά αγαθά και μαζί με τους γονείς τους να τα προσκομίζουν στα σημεία συγκέντρωσης ανθρωπιστικής βοήθειας (πχ Ερυθρός Σταυρός ).
Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνα τα παιδιά που περνούν μια δύσκολη φάση στη ζωή τους, επειδή μπορεί να είναι μάρτυρες διενέξεων των γονέων λόγω ενός επικείμενο διαζυγίου μεταξύ τους ή να πενθούν λόγω του θανάτου του παππού ή της γιαγιάς τους. Αυτά τα παιδιά μπορεί να χρειαστούν επιπρόσθετη ειδική υποστήριξη για να επεξεργαστούν τα συναισθήματα τους, ιδίως αυτή τη περίοδο, που ένας πόλεμος μαίνεται. Έτσι, αν παρατηρήσετε να είναι ιδιαίτερα θλιμμένα λόγω των προαναφερθέντων, μην διστάσετε να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό επιστήμονα, όπως έναν ψυχολόγο.
Ψυχολόγος
